Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1] iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. IFIMES je pripremio analizu aktualne političke situacije u Republici Albaniji povodom parlamentarnih izbora, koji će se održati 25.aprila 2021.godine. Iz opširne analize „Izbori u Albaniji 2021: 'Fasadizacija' Tirane i 'kanabizacija' Albanije/Zgjedhjet në Shqipëri 2021: „’Fasadizimi’ i Tiranës dhe ‘kanabizimi’ i Shqipëris딓 izdvajamo najvažnije i najzanimljivije dijelove.
U Albaniji će se 25.aprila 2021.godine održati deseti parlamentarni izbori od pada komunističkog režima Envera Hoxhe 1991.godine.
Na parlamentarnim izborima bira se 140 članova parlamenta u 12 višečlanih izbornih jedinica prema proporcionalnoj zastupljenosti otvorenih lista sa nacionalnim izbornim pragom od 1% i mandatima dodijeljenim d'Hondtovom metodom
Demografske promjene dovele su do promjena u broju zastupničkih mjesta u pojedinim izbornima jedinicama. Tako se npr. u izbornoj jedinici Tirana bira 36 zastupnika, Fier 16 zastupnika, Elabasan 14, Skadar/Shkodër 11, Lezhë 7, Berat 7, dok se u Kukësu biraju samo tri zastupnika. Opozicija se februara 2019.godine povukla iz rada albanskog parlamenta.
Na predstojećim parlamentarnim izborima ponovno će se suočiti dvije političke grupacije, jedna okupljena oko Socijalističke partije (PS/S&D) sa aktualnim premijerom Edijem Ramom i druga opoziciona grupacija na čelu sa Demokratskom partijom (PD/EPP) Lulzima Bashe u kojoj je i Pokret za Socijalističku integraciju (LSI) Monike Kryemadhi. Tu je i nekoliko manjih političkih stranaka. Specifičnost izbora je, da nedavno donesenim kontraverznim izbornim zakonom više nisu dozvoljene predizborne koalicije kako bi se onemogućilo okrupnjavanje opozicije, iako su PD i LSI sa još jednom manjom strankom već najavile predizbornu i postizbornu koaliciju. Demokratska partija (PD) i Socijalistički pokret za integraciju (LSI) bojkotirali su lokalne[2] izbore 30.juna 2019.godine, koje je organizirao režim Edija Rame i na kojima je učestvovala samo Socijalistička partija (PS) sa izlaznošću od samo 22,96%.
Padom komunističkog režima Envera Hoxhe 1991.godine retrogradne snage u Albaniji bile su poražene. Dolaskom na vlast Edija Rame i njegove Socijalističke partije (PS) 2013.godine, koja vuče korijene od nekadašnje komunističke partije Albanije, te snage su ponovo oživjele stvorivši režim, koji predstavlja kombinaciju režima Slobodana Miloševića i Envera Hoxhe.
Edi Rama bio je gradonačelnik Tirane od 2000 do 2011.godine. Rama, inače po zanimanju akademski slikar, pažnju međunarodne javnosti skrenuo je projektom „fasadizacije“ Tirane. Brojnim starim zgradama u Tirani izgrađenim u komunističkom stilu, Rama je fasadama dodao boju i dizajn širom grada. Neke su zgrade u crvenim, plavim i zelenim prugama, dok se na drugim zgradama nalaze dizajni, koji se prostiru po cijelim fasadama. Rama nije uspio riješiti važnije probleme Tirane, ali grad je postao zasigurno privlačan zbog fasada. Međutim iza „fasadizacije“ Tirane skriva se pranje novca i iz tog perioda razvijanje njegovih odnosa sa mafijom, koji traju sve do danas. Dolaskom na poziciju premijera, zahvaljujući Ediju Rami, Albanija je postala „prijestolnica kanabisa u Evropi“, gdje je kanabis postala glavna „industrija“ s procijenjenim godišnjim budžetom od četiri milijarde eura.
U kriminal su uključeni brojni zvaničnici i najbliži saradnici premijera Rame. Ministar unutrašnjih poslova Saimir Tahiri (PS) osuđen je 19.septembra 2019.godine na pet godina zatvora zbog teških zločina, što je kasnije smanjeno na tri godine i četiri mjeseca zbog skraćenog suđenja. Sud je odbacio sve tri optužbe tužilaca i osudio ga po drugoj optužbi - zloupotreba položaja. Međutim, Tahiri neće izdržavati kaznu u zatvoru. Sud mu je izrekao uvjetnu kaznu na tri godine i zabranio mu obavljanje javnih funkcija za to vrijeme.
Kasniji ministar unutrašnjih poslova Fatmir Xhafaj (PS) priznao je, da je njegov brat pobjegao iz zatvora u Italiji zbog trgovine narkoticima tek nakon što su presretnuti telefonski razgovori, koji su objavljeni u javnosti i koji su otkrili da se ministrov brat bavio trgovinom narkoticima u Vlori, u Albaniji, nudeći kriminalcima policijsku zaštitu.
Sporazum između opozicije i vlade postignut 17.maja 2017.godine je, nakon prijedloga EU i SAD, otvorio put za parlamentarne izbore 25. juna 2017.godine. Predstavnici opozicije u tadašnjoj tehničkoj vladi, koju je prema sporazumu vodio Rama, objavili su službeni Izvještaj o izborima, dokumentirajući rašireni fenomen kupovine glasova. Izvještaj je pokazao, da je veliki broj Raminih političkih zvaničnika uključen u izborne manipulacije, dokumentirane su njihove veze s kriminalnim mrežama, uključujući dva njegova ministra unutarnjih poslova i to je bilo presudno za Raminu manipulaciju parlamentarnim izborima 2017.godine. Isti scenarijo izbornih manipulacija pripremljen je i za parlamentarne izbore 25.aprila 2021.
Edi Rama umjesto reformi i razvoja te dalje demokratizacije države pokrenuo je proces „kanabizacije Albanije“. Znatan dio obradivih površina nalazi se pod kanabisom, a taj posao je u rukama i pod nadzorom političko-kriminalnih struktura. Albanija je za vrijeme premijerskog mandata Edija Rame postala kriminalno utočište za kriminalce iz Evrope, Azije, Sjeverne i Južne Amerike. Olakšavajuća okolnost za kriminalne strukture je bezvizni režim, kojeg Albanija ima sa državama članicama EU što kriminalcima omogućava slobodno kretanje i poslovanje te enormne zarade u trgovini narkoticima i trgovini ljudima.
Između 2014. i 2017.godine, Albanija je postala glavna zemlja proizvođač, snabdjevač i trgovac kanabisom u Evropi, što su potvrdili Europol[3], američki State Department[4] i Ujedinjene nacije (UN)[5]. Tokom cijelog tog perioda, opozicija je optužila socijalističku vladu, posebno ministra unutarnjih poslova Saimira Tahirija, da je direktno uključen u narko biznis. Nakon javnog objavljivanja službenih prisluškivanja 30.januara 2019.godine, otkrilo se, da su desetine zastupnika socijalista, gradonačelnika socijalista i drugih visokih dužnosnika uhvaćeni na djelu u saradnji sa organiziranim kriminalom u kupovini glasova, zastrašivanju birača, krivotvorenju dokumenata i drugim kriminalnim aktivnostima prije i tokom glasanja na Opštim izborima 2017.godine. Postoje jasni dokazi o dosluhu na visokom nivou između socijalističke vlade i kriminalaca, što je omogućilo procvat proizvodnje i trgovine narkoticima.
Prve optužbe protiv ministra Tahirija u vezi sa trgovcima narkoticima iznio je Dritan Zagani, albanski policajac u borbi protiv narko mafije. Nakon što je optužen za curenje informacija, uhapsila ga je albanska policija. Zagani je pobjegao iz zemlje zatraživši politički azil u Švicarskoj. U azilu je izjavio, kako je njegovo hapšenje bilo osveta ministra Saimira Tahirija za istragu o ministrovoj povezanosti sa trgovcima narkoticima.
U septembru 2017.godine albanska opozicija je predložila ustavne amandmane za sigurnosnu provjeru svih albanskih političara i porijekla njihove imovine. Nova socijalistička većina, nakon očiglednog dogovora između Socijalističke partije i kriminalnih mreža, odbila je ovaj prijedlog,
U januaru 2019.godine, Glas Amerike[6] emitirao je snimke službene istrage tužilaštva, koja se fokusirala na kriminalnu bandu u Draču/Durrës, drugom po veličini okrugu u Albaniji. 60 transkripata sa CD-ima pokazali su blisku saradnju bande Avdyli i socijalističkog gradonačelnika Drača/Durrës Vangjusha Dako[7]-e u aktivnostima kupovine glasova i zastrašivanja birača tokom izbora 2017. godine.
Pored Glasa Amerike, Njemački Bild[8] i BIRN[9] proveli su nezavisne novinarske istrage, koje su otkrile postojanje predmeta tužilaštva: „Predmet 339“ i „Predmet 184“. Predmet 339 odnosi se na desetak CD-a koji sadrže presretnute telefonske razgovore između bande Avdyli i socijalističkih ministara, gradonačelnika Drača/Durrës, zastupnika i drugih visokih zvaničnika. Banda Avdyli je na zahtjev njemačkih vlasti bila pod policijskim nadzorom u vezi s krijumčarenjem teških narkotika. Presretanja telefonskih razgovora pokazala su, da je banda Avdyli neposredno podržavala socijalističke zvaničnike u kupovini glasova tokom parlamentarnih izbora 2017. u zamjenu za javne tendere, nekažnjavanje i političku podršku pri njihovom kriminalnom djelovanju. Predmet 184 dokazuje istu strategiju kupovine glasova između socijalističkih predstavnika i rasprostranjene mreže organiziranog kriminala, koja se široko primjenjivala u Dibra/Dibër tokom djelomičnih lokalnih izbora 2016.godine. Iako je banda Avdyli osuđena zbog narkotika, pravosudni sistem nije uspio odgovoriti na izborni aspekt ovih predmeta. U određenom trenutku suđenja, tužiteljstvo je pozvalo izbornog povjerenika, da svjedoči na sudu. Međutim, bio je mrtav, ali tužiteljstvo to nije znalo... Da li su kriminalci također potkupili i uspostavili potpunu kontrolu nad pravosudnim sistemom Albanije?
U vrijeme kriminala najvišeg intenziteta 2019.godine nisu funkcionirali Ustavni sud i Vrhovni sud Albanije (nemogućnost političkog dogovora o izboru sudija). U 2020.godini zahvaljujući naporima predsjednika Albanije Ilira Mete kompletirani su sudovi. To je istovremeno u praksi značilo, da opozicija nije mogla uputiti apelaciju Ustavnom sudu, jer je sva moć bila koncentrirana u jednom čovjeku, premijeru Ediju Rami.
Budući da je premijer Rama u središtu dogovora s kriminalnim mrežama i da ima gotovo apsolutnu vlast, također zbog nemogućnosti korištenja pravnih lijekova, opozicija je konstantno pozivala Ramu na ostavku kako bi se prekinula agonija zemlje, koja vodi ka propasti.
Albanska opozicija je u februaru 2019. odlučila sama poništiti svoje mandate tražeći slobodne i poštene izbore i od tada više ne sudjeluje u radu parlamenta.
Edi Rama je krenuo u žestok obračun sa medijima. „Agon Channel“ bio je jedan od najambicioznijih medijskih projekata na Balkanu osnovan 2013.godine. Okupio je medijske zvijezde, vrhunsku tehnologiju i inovativne programe koji su privukli vrlo veliku publiku. Međutim, sve je naglo okončano u oktobru 2015.godine, nakon što je Edi Rama odlučio ugasiti taj medij. Činilo se, da premijer Rama nije cijenio novinarske TV istrage o korupciji i izbornim zloupotrebama svoje vlade. Na zahtjev vlasnika medija, italijanskog državljanina i poduzetnika, Međunarodni centar za rješavanje investicionih sporova Svjetske banke presudio je, aprila 2019[10]. godine, da je albanska vlada prekršila zakon i da je dužna vratiti 111 miliona eura za nezakonito zatvaranje te televizijske kuće. Bio je to fijasko, i finansijski i politički za Raminu vladu. Međutim, Ramin rat protiv slobodnih medija tu se nije završio. U avgustu 2020.godine, albanska vlada stavila je pod državnu upravu i prisilnu sekvestraciju još jedan medij, OraNews, jedan od najistaknutijih medija, koji istražuje Ramine skandale. Na drugoj strani, pojedinci koji vode medijsku grupu Top Channel, prezentirajući u javnosti pozitivnu medijsku sliku Ramine vlade, dobili su javne tendere i privilegije, uključujući udjele u vrlo kontroverznim projektima spaljivanja otpada vrijednim više od 430 miliona eura. U oba slučaja, pritiskom ili novčanim dotacijama, premijer Rama pokazao je vrlo kontroverzno držanje tokom svog premijerskog mandata u vezi sa slobodom govora i slobodom medija.
Krajem 2015.godine Edi Rama počeo je svakodnevno koristiti vrlo agresivnu formulaciju protiv novinara. Počeo ih je nazivati pogrdnim izrazima “kante za smeće“, koje izmišljaju „laži, klevete, priče ...“. Smatrao je skandaloznim novinarska istraživanja i proglasio ih izmišljenima od strane opozicije i njihovih vlasnika medija. Koristeći euforiju protiv lažnih vijesti nakon posljednjih izbora u EU i SAD, čak je pokušao u decembru 2019., a zatim i 2020. godine, izglasati zakonodavni paket koji praktično cenzurira slobodne medije i internetske publikacije. OSCE je izjavio da bi ovi zakoni trebalo da „poštuju međunarodne standarde i OSCE-ove obaveze o slobodi izražavanja i da (ne bi trebalo) da utiču negativno na slobodu medija u zemlji“. Venecijanska komisija[11] Vijeća Evrope nazvala je zakonodavni paket ozbiljno problematičnim. Lokalne i međunarodne organizacije iz medijske sfere također su podnijele žalbu protiv prijedloga kao ozbiljnu prijetnju slobodi govora. U septembru 2020.godine konačno je došao red na Evropsku komisiju[12] i Parlamentarnu skupštinu Vijeća Evrope, da pošalju oštro upozorenje protiv Raminih prenaglih (re)akcija protiv slobodnih medija u Albaniji.
Nažalost, čini se da su naporima za izgradnju pravne države u Albaniji prepreka rašireni kriminal i korupcija i to je razlog Raminih oštrih napada na albanske medije, a posebno njegova čvrsta spremnost i odlučnost, da prikrije svoje veze s kriminalnim mrežama i podzemljem, ali i svoje mega koruptivne poslove.
Edi Rama nije uspio rebrendirati albanske Socijaliste u modernu evropsku ljevicu, i programski i ideološki. Oporavak ekonomije, obnova društva, povratak demokracije i integracija u Evropu su četiri ključna stuba programa socijalista, koja nisu realizirana. Početni entuzijazam vrlo brzo se izgubio i Edi Rama je postao simbol „kanabizacije Albanije“ i procvata organiziranog kriminala i narko biznisa. Rama, po dobro oprobanom receptu u regionu, skreće pažnju javnosti o tih tema okretanjem ka nacionalizmu i nacionalističkoj retorici.
Albanija je postala zemlja-slučaj po ušutkavanju medija, dok rastuća javno-privatna partnerstva sa kriminalnim strukturama predstavljaju novu modernu kombinaciju autoritarnog modela, koji se odvija na Balkanu pred očima javnosti. Za zemlju s najvišom stopom naklonjenosti građana članstvu u EU, iznenađujuće je vidjeti koliko se taj proces odgađa od 2013.godine otkada je započela autoritarna vladavina Edija Rame, koja može biti razlog tome.
Razlozi za postojeću situaciju mogu se pronaći u „intimnoj“ i direktnoj saradnji između albanske socijalističke vladajuće partije (PS) i organiziranih kriminalnih mreža. Izbor u parlament i lokalne općine pojedinaca sa ozbiljnim krivičnim dosjeima rezultirali su intenziviranjem aktivnosti kriminalnih mreža u proizvodnji i trgovini narkoticima, uslijed direktne saradnje izvršne vlasti i tolerancije pravosudnih organa, što je za uzvrat dodatno podstaklo fenomen kupovine glasova sredstvima od kriminalnih i ilegalnih zarada od narkotika.
U kontekstu neviđenog ugrožavanja demokratskih standarda, vladavine prava i ravnoteži snaga, ujedinjena albanska opozicija dala je ostavku na sve svoje izborne mandate. Oni su također odbili sudjelovati na posljednjim lokalnim izborima održanim u Albaniji 30. juna 2019. godine, vjerujući da se pošteni i slobodni izbori ne mogu održati pod trenutnim uvjetima. Rezultat toga je Ramino istovremeno zauzimanje ključnih pozicija u svim općinama, državi, zakonodavnoj i izvršnoj vlasti. Bez Ustavnog i Vrhovnog suda u posljednje tri godine zbog odgođenog postupka provjera - čak se može raspravljati i o tome je li to namjerno učinjeno - Rama je postao totalni vlastodržac, koji de facto ima apsolutnu kontrolu nad svim segmentima države i društva. Ključno pitanje je ko sa Zapada daje podršku Raminoj vladavini i o uključenosti stranih zvaničnika u Raminu koruptivnu hobotnicu? Kako Rama kao koruptivni vlastodržac zavarava Zapad? Pandemija Covid-19 dodatno je pokazala pogubnost Raminog režima za građane Albanije.
Lulzim Basha je druga vrsta političkog lidera u Albaniji. S jedne strane, on je porodični čovjek koji je neposredno u komunikaciji s ljudima i svakodnevno održava susrete sa građanima, vlasnicima malih i srednjih preduzeća te posebno sa mladima. Potpuno je dostupan i na usluzi svakom građaninu i njegova su vrata otvorena svima, koji zatraže njegovu pomoć.
S druge strane, Basha održava široku mrežu ličnih veza s liderima i šefovima država i vlada država članica EU, koji redovno razgovaraju s njim. Oni se savjetuju i razgovaraju o „danu poslije“, odnosno danu nakon odlaska Edija Rame sa vlasti.
Albanija je zaglavila u političkom napretku nakon osam godina autoritarnog režima, odgađajući ulazak u EU, a Basha, koji je uveo Albaniju u NATO i donio sporazum o bezviznom režimu, vjeruje da ima snagu, da Albaniju uvede u punopravno članstvo EU. Pored toga Basha je besprijekorne politične karijere, lišen bilo kakvog kriminala i korupcije.
Da li je EU spremna da apsorbira pad režima u Sjevernoj Makedoniji, Crnoj Gori, na Kosovu i sada u Albaniji i da prati te pozitivne trendove ili će sarađivati i poticati kriminalno-korumpirane režime?
Slovensko predsjedavanje EU imat će ključni izazov za Zapadni Balkan, a to je da se tokom slovenskog predsjedavanja EU donese odluka o grupnom pristupanju odnosno članstvu u EU svih šest zemalja Zapadnog Balkana. I Slovenija je primljena u EU u grupi 10 zemalja 2004.godine. Radi se o političkoj odluci, koja ukoliko se ne donese neće samo značiti politički fijasko Slovenije na Zapadnom Balkanu, nego će možda EU zauvijek izgubiti Zapadni Balkan, koji će u bogatoj ponudi drugih interesnih sfera možda razmotriti neke druge mogućnosti.
Niko nije vjerovao, da će se poslije rušenja režima Envera Hoxhe 1991.godine ikada više u Albaniji stvoriti režim, koji ne samo da podsjeća na režim Envera Hoxhe nego još predstavlja kombinaciju sa režimom Slobodana Miloševića. Historija se u Albaniji očito ponovila.
Analitičari podsjećaju, da je Demokratska partija srušila režim Envera Hoxhe i da ima snagu, da sa modernim ljevičarskim Socijalističkim pokretom za integraciju (LSI) uz podršku građana Albanije na predstojećim izborima zajednički sruše režim Edija Rame, koji je kombinacija režima Slobodana Miloševića i Envera Hoxhe. Veterani albanske politike Sali Berisha (PD) i Ilir Meta (LSI) svjesni su svoje historijske odgovornosti, da Albanija sa Edi Ramom nema prosperitetne budućnosti. Pad Raminog režima otvara novu šansu za Albaniju i novo poglavlje u njenom razvoju kojeg ne smije propustiti i koju sasvim sigurno uspješno može predvoditi Lulzim Basha, kao novi albanski premijer, koji uživa široku i snažnu podršku ključnih evropskih čelnika, posebno iz vodeće Evropske narodne partije (EPP) u EU.
Ljubljana/Tirana/Bruxelles/Washington, 25. mart 2021
Fusnote:
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, je nosilac specijalnog konzultativnog statusa pri Ekonomsko-socijalnom vijeću ECOSOC/UN, New York, od 2018.godine.
[2] Izvor: OSCE/ODIHR Election Observation Mission Final report https://www.osce.org/files/f/documents/1/f/429230_0.pdf
[3] Izvor: Serious and Organised Crime Threat Assessment (SOCTA), European Union (Europol), 2018.
[4] Izvor: International Narcotics Control Strategy Report, US State Department, March 2018.
[5] Izvor: World Drug Report, United Nations Drug Office, 2017, 2018.
[6] Izvor: Exit.al https://exit.al/en/2019/01/31/wiretaps-show-socialists-collaborated-with-criminals-to-buy-votes/
[7] Izvor: Exit.al https://exit.al/en/2019/02/01/durres-mayor-dako-and-the-avdyli-gang-five-facts/
[8] Izvor: Bild https://www.bild.de/politik/inland/politik-inland/bild-exklusiv-abhoerprotokolle-der-ermittler-wie-die-mafia-in-albanien-wahlen-ma-62395878.bild.html
[9] Izvor: BIRN https://balkaninsight.com/2019/06/05/gangsters-leaked-revelations-deepen-albania-govts-woes/, https://balkaninsight.com/2018/10/26/investigation-over-drug-trafficking-exposes-vote-buying-episodes-10-26-2018/
[10] Izvor: Albaniabeg Ambient Sh.p.k, M. Angelo Novelli and Costruzioni S.r.l. v. Republic of Albania (ICSID Case No. ARB/14/26) https://icsid.worldbank.org/cases/case-database/case-detail?CaseNo=ARB/14/26
[11] Izvor:Venice Commission, CDL-AD(2020)013-e, Albania - Opinion on draft amendments to the Law n°97/2013 on the Audiovisual Media Service, adopted by the Venice Commission on 19 June by written procedure replacing the 123rd Plenary Session https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2020)013-e
[12] Izvor: Luigi Soreca, EU Ambassador to Albania https://twitter.com/lsorecaeu/status/1306615145901314050?s=21
ALBANIAN
Instituti Ndërkombëtar për Lindjen e Mesme dhe Studimet e Ballkanit (IFIMES[1]) në Lubjanë, Slloveni, rregullisht analizon zhvillimet në Lindjen e Mesme, Ballkanin dhe në botë. IFIMES ka përgatitur një analizë të situatës aktuale politike në Republikën e Shqipërisë me rastin e zgjedhjeve parlamentare, të cilat do të mbahen më 25 prill 2021. Nga analiza e gjerë “Zgjedhjet në Shqipëri 2021:„’Fasadizimi’ i Tiranës dhe ‘kanabizimi’ i Shqipërisë” veçojmë pjesët më të rëndësishme dhe interesante.
Në Shqipëri do të mbahen më 25 Prill 2021zgjedhjet e dhjeta parlamentare që nga rënia e regjimit komunist të Enver Hoxhës në 1991.
Në zgjedhjet parlamentare, 140 anëtarë të parlamentit zgjidhen në 12 zona elektorale shumë-anëtare sipas përfaqësimit proporcional të listave të hapura me një prag zgjedhor kombëtar prej 1% dhe vendeve të alokuara me metodën d'Hondt.
Ndryshimet demografike kanë çuar në ndryshime në numrin e vendeve në zonat elektorale individuale. Kështu, p.sh. në zonën elektorale të Tiranës zgjidhen 36 deputetë, Fier 16 deputetë, Elabasan 14, Shkodër / Shkodër 11, Lezhë 7, Berat 7, ndërsa në Kukës zgjidhen vetëm tre deputetë. Në shkurt 2019, opozita u tërhoq nga puna e Parlamentit Shqiptar.
Në zgjedhjet e ardhshme parlamentare, dy grupe politike do të përballen edhe një herë, njëri u mblodh rreth Partisë Socialiste (PS/S&D) me Kryeministrin në detyrë Edi Rama dhe një tjetër grup opozitar të udhëhequr nga Partia Demokratike (PD/EPP) Lulzim Basha, e cila gjithashtu përfshin Lëvizjen Socialiste per. Integrim (LSI) te Monika Kryemadhit. Ka edhe disa parti më të vogla politike. Specifikimi i zgjedhjeve është se ligji i diskutueshëm i zgjedhjeve, i miratuar së fundmi, nuk lejon më koalicione parazgjedhore në mënyrë që të parandalojë konsolidimin e opozitës, megjithëse PD dhe LSI me një parti tjetër më të vogël kanë njoftuar tashmë një koalicion parazgjedhor dhe paszgjedhor. Partia Demokratike (PD) dhe Lëvizja Socialiste për Integrim (LSI) bojkotuan zgjedhjet lokale[2] më 30 qershor 2019, të organizuara nga regjimi Edi Rames dhe në të cilat vetëm Partia Socialiste (PS) mori pjesë vetëm me një pjesëmarrje 22, 96%.
Me rënien e regjimit komunist të Enver Hoxhës në 1991, forcat prapavepruese në Shqipëri u mundën. Me ardhjen në pushtet të Edi Ramës dhe Partisë së tij Socialiste (PS) në 2013, e cila i ka rrënjët në ish Partinë Komuniste të Shqipërisë, ato forca janë ringjallur duke krijuar një regjim që ndërthur regjimet e Sllobodan Millosheviçit dhe Enver Hoxhës.
Edi Rama ishte kryebashkiak i Tiranës nga 2000 deri në 2011. Rama, një piktor akademik me profesion, tërhoqi vëmendjen e publikut ndërkombëtar për projektin e “fasadizimi” së Tiranës. Ndërtesave të shumta të vjetra në Tiranë të ndërtuara në stilin komunist, Rama shtoi ngjyrën dhe modelin në fasadat në të gjithë qytetin. Disa ndërtesa janë me vija të kuqe, blu dhe jeshile, ndërsa ndërtesat e tjera kanë dizajne që shtrihen në të gjithë fasadat. Rama nuk arriti të zgjidhë problemet më të rëndësishme të Tiranës, por qyteti me siguri është bërë tërheqës për shkak të fasadave të tij. Sidoqoftë, pas “fasadizimi” së Tiranës qëndron pastrimi i parave dhe nga ajo periudhë zhvillimi i marrëdhënieve të saj me mafien, vazhdon edhe sot e kësaj dite. Duke ardhur në postin e kryeministrit, falë Edi Ramës, Shqipëria u bë “vendi kryesor i kanabisit në Evrop”, ku kanabisi u bë “industria” kryesore me një buxhet vjetor të parashikuar prej katër miliardë eurosh.
Zyrtarë të shumtë dhe bashkëpunëtorë të ngushtë të Kryeministrit Rama janë përfshirë në krim. Ministri i Brendshëm Saimir Tahiri (PS) u dënua në 19 Shtator 2019, me pesë vjet burg për krime të rënda, i cili më vonë u ul në tre vjet e katër muaj për shkak të një gjykimi të shkurtuar. Gjykata hodhi poshtë të tre akuzat e prokurorëve dhe e dënoi atë për një akuzë tjetër - shpërdorim i pozitës. Sidoqoftë, Tahiri nuk do ta vuajë dënimin me burg. Gjykata e dënoi atë me një dënim me kusht prej tre vjetësh dhe e ndaloi atë për të mbajtur funksione publike gjatë asaj kohe.
Më vonë Ministri i Brendshëm Fatmir Xhafaj (PS) pranoi se vëllai i tij ishte arratisur nga një burg në Itali për trafik droge vetëm pas përgjimeve të bisedave telefonike, të cilat u bënë publike dhe zbuluan se vëllai i ministrit ishte i përfshirë në trafikun e drogës në Vlorë., Në Shqipëri, duke ofruar kriminelëve mbrojtje policore.
Marrëveshja midis opozitës dhe qeverisë e arritur në 17 maj 2017, pas propozimit të BE dhe SHBA, hapi rrugën për zgjedhjet parlamentare më 25 qershor 2017. Përfaqësuesit e opozitës në qeverinë e atëhershme teknike, të udhëhequr nga Rama sipas marrëveshjes, publikuan Raportin Zgjedhor zyrtar, duke dokumentuar fenomenin e përhapur të blerjes së votës. Raporti tregoi se një numër i madh i zyrtarëve politikë të Ramës ishin të përfshirë në manipulime zgjedhore, lidhjet e tyre me rrjetet kriminale ishin të dokumentuara, duke përfshirë dy ministrat e tij të brendshëm, dhe kjo ishte thelbësore për manipulimin e Ramës në zgjedhjet parlamentare 2017 I njëjti skenar i manipulimeve zgjedhore u përgatit për zgjedhjet parlamentare më 25 prill 2021.
Në vend të reformave dhe zhvillimit dhe demokratizimit të mëtejshëm të shtetit, Edi Rama nisi procesin e “kanabizimit të Shqipërisë”. Një pjesë e konsiderueshme e tokës së punueshme është nën kanabis, dhe kjo punë është në duar dhe nën mbikëqyrjen e strukturave politike-kriminale. Gjatë mandatit të Edi Ramës si kryeministër, Shqipëria është bërë një parajsë kriminale për kriminelët nga Evropa, Azia, Amerika e Veriut dhe e Jugut. Një rrethanë lehtësuese për strukturat kriminale është regjimi pa viza që Shqipëria ka me shtetetdhe anëtarët e BE-së, e cila lejon kriminelët të lëvizin dhe veprojnë lirshëm, si dhe fitime të mëdha në trafikun e drogës dhe trafikimin e qenieve njerëzore.
Midis 2014 dhe 2017, Shqipëria u bë prodhuesi, furnizuesi dhe tregtari kryesor i kanabisit në Evropë, siç konfirmohet nga Europol[3], Departamenti i Shtetit[4] i SHBA dhe Kombet e Bashkuara (KB[5]). Gjatë gjithë asaj periudhe, opozita akuzoi qeverinë socialiste, veçanërisht Ministrin e Brendshëm Saimir Tahiri, se ishte i përfshirë drejtpërdrejt në biznesin e drogës. Pas njoftimit publik të përgjimeve zyrtare më 30 janar 2019, u zbulua se dhjetra deputetë socialistë, kryetarë të bashkive socialistë dhe zyrtarë të tjerë të lartë u kapën në flagrancë në bashkëpunim me krimin e organizuar në blerjen e votave, frikësimin e votuesve, falsifikimin e dokumenteve dhe të tjera aktivitetet kriminale para dhe gjatë Zgjedhjeve të Përgjithshme 2017. Ka prova të qarta të bashkëpunimit të nivelit të lartë midis qeverisë socialiste dhe kriminelëve, gjë që ka mundësuar lulëzimin e prodhimit dhe trafikimit të drogës.
Akuzat e para ndaj Ministrit Tahiri në lidhje me trafikantët e drogës u bënë nga Dritan Zagani, një polic shqiptar në luftën kundër mafies së drogës. Pasi u akuzua për rrjedhje informacioni, ai u arrestua nga policia shqiptare. Zagani iku nga vendi duke kërkuar azil politik në Zvicër. Në azil, ai deklaroi se arrestimi i tij ishte hakmarrje e Ministrit Saimir Tahiri për hetimin e lidhjes së ministrit me trafikantët e drogës.
Në shtator 2017, opozita shqiptare propozoi ndryshime kushtetuese për të kontrolluar sigurinë të gjithë politikanët shqiptarë dhe origjinën e pasurisë së tyre. Shumica e re socialiste, pas një marrëveshje të dukshme midis Partisë Socialiste dhe rrjeteve kriminale, e hodhi poshtë këtë propozim.
Në janar 2019, Zëri i Amerikës[6] transmetoi pamjet e një hetimi zyrtar të prokurorisë, duke u përqëndruar në një bandë kriminale në Durrës, rrethi i dytë më i madh i Shqipërisë. 60-transkriptime CD treguan bashkëpunimin e ngushtë midis bandës Avdyli dhe kryebashkiakut socialist të Durrësit, Dangrës Vangjusha Dako[7], në blerjen e votave dhe aktivitetet e frikësimit të votuesve gjatë zgjedhjeve të vitit 2017.
Përveç Zërit të Amerikës, Gazeta Gjermane Bild[8] dhe BIRN[9] kryen hetime të pavarura gazetareske, të cilat zbuluan ekzistencën e çështjeve të ndjekjes penale: "Çështja 339" dhe “Çështja 184”. Rasti 339 ka të bëjë me një duzinë CD-ve që përmbajnë biseda telefonike të përgjuara midis bandës Avdyli dhe ministrave socialistë, kryetari i bashkisë së Durrësit, deputetë dhe zyrtarë të tjerë të lartë. Banda Avdyli ishte nën mbikëqyrjen e policisë me kërkesë të autoriteteve gjermane në lidhje me kontrabandën e narkotikëve të rëndë. Përgjimet e bisedave telefonike treguan se banda Avdyli mbështeste drejtpërdrejt zyrtarët socialistë në blerjen e votave gjatë zgjedhjeve parlamentare të vitit 2017 në këmbim të tenderëve publik, mosndëshkimit dhe mbështetjes politike në aktivitetet e tyre kriminale. Rasti 184 demonstron të njëjtën strategji të blerjes së votës midis përfaqësuesve socialistë dhe rrjetit të përhapur të krimit të organizuar, i cili u zbatua gjerësisht në Dibër gjatë zgjedhjeve shtesë të vitit 2016. Megjithëse banda Avdyli ishte dënuar për narkotikë, sistemi i drejtësisë nuk arriti t’i përgjigjej aspektit zgjedhor të këtyre çështjeve. Në një moment të gjyqit, prokuroria thirri komisionerin e zgjedhjeve për të dëshmuar në gjykatë. Sidoqoftë, ai ishte i vdekur, por prokuroria nuk e dinte se ... A kanë dhënë ryshfet edhe kriminelët dhe kanë vendosur kontroll të plotë mbi sistemin gjyqësor shqiptar?
Në kohën e krimit me intensitetin më të lartë në vitin 2019, Gjykata Kushtetuese dhe Gjykata e Lartë e Shqipërisë nuk funksionuan (pamundësia e një marrëveshjeje politike për zgjedhjen e gjyqtarëve). Në vitin 2020, falë përpjekjeve të Presidentit shqiptar Ilir Meta, gjykatat përfunduan. Në të njëjtën kohë, në praktikë, kjo do të thoshte që opozita nuk mund të apelonte në Gjykatën Kushtetuese, sepse e gjithë pushteti ishte përqendruar në një njeri, Kryeministrin Edi Rama.
Për shkak se Kryeministri Rama është në qendër të marrëveshjeve me rrjetet kriminale dhe ka pushtet pothuajse absolut, edhe për shkak të pamundësisë për të përdorur mjetet juridike, opozita i ka bërë thirrje vazhdimisht Ramës që të japë dorëheqjen për t'i dhënë fund agonisë së vendit, duke çuar në kolaps.
Në shkurt 2019, opozita shqiptare vendosi të anulojë mandatet e saj më vete, duke kërkuar zgjedhje të lira dhe të ndershme dhe nuk ka marrë pjesë në punën e parlamentit që nga ajo kohë.
Edi Rama nisi një përballje të ashpër me mediat. “Agon Channel” ishte një nga projektet më ambicioze mediatike në Ballkan, themeluar në 2013. Ai bashkoi yjet e medias, teknologjinë më të përparuar dhe programet inovative që tërhoqën një audiencë shumë të madhe. Sidoqoftë, gjithçka përfundoi papritur në Tetor 2015, pasi Edi Rama vendosi ta mbyllë atë media. Kryeministri Rama nuk dukej se i vlerësonte hetimet televizive gazetareske për korrupsionin dhe abuzimet elektorale të qeverisë së tij. Me kërkesë të pronarit te medias, qytetar dhe sipërmarrës italian, Qendra Ndërkombëtare për Zgjidhjen e Mosmarrëveshjeve të Investimeve të Bankës Botërore, në Prill 2019[10]. Vendosi se qeveria shqiptare kishte shkelur ligjin dhe ishte e detyruar të shlyente 111 milion euro për mbylljen e paligjshme të stacionit televiziv. Ishte një fiasko, si financiarisht ashtu edhe politikisht për qeverinë e Ramës. Sidoqoftë, lufta e Ramës kundër medias së lirë nuk mbaroi këtu. Në gusht të vitit 2020, qeveria shqiptare vendosi një media tjetër, OraNews, një nga mediat më të shquara, duke hetuar skandalet e Ramës nën administrimin e shtetit dhe sekuestrimin e detyruar. Nga ana tjetër, individë që drejtojnë grupin mediatik të Top Channel, duke prezantuar para publikut një imazh pozitiv mediatik të qeverisë së Ramës, kanë marrë tenderë dhe privilegje publike, duke përfshirë aksione në projekte shumë të diskutueshme të djegies së mbetjeve me vlerë më shumë se 430 milion euro. Në të dy rastet, përmes presionit ose granteve monetare, Kryeministri Rama ka treguar një qëndrim shumë të diskutueshëm gjatë mandatit të tij si Kryeministër në lidhje me lirinë e fjalës dhe lirinë e medias.
Në fund të vitit 2015, Edi Rama filloi të përdorte një formulim shumë agresiv ndaj gazetarëve në baza ditore. Ai filloi t'i quante ato shprehje nënçmuese “kosha plehrash”, të cilat shpikin “gënjeshtra, shpifje, histori ...”. Ai i konsideroi hetimet gazetareske skandaloze dhe i deklaroi ato të trilluara nga opozita dhe pronarët e tyre të medias. Duke përdorur euforinë kundër lajmeve të rreme pas zgjedhjeve të fundit në BE dhe SHBA, ai madje u përpoq në dhjetor 2019, dhe më pas në 2020, për të miratuar një paketë legjislative që praktikisht censuron mediat e lira dhe botimet në internet. OSBE-ja deklaroi se këto ligje duhet “të respektojnë standardet ndërkombëtare dhe detyrimet e OSBE-së mbi lirinë e shprehjes dhe (nuk duhet) të ndikojnë negativisht në lirinë e mediave në vend”. Komisioni i Venecias[11], i Këshillit të Evropës e quajti paketën legjislative seriozisht problematike. Organizatat lokale dhe ndërkombëtare të mediave gjithashtu kanë paraqitur një ankesë kundër propozimit si një kërcënim serioz për fjalën e lirë. Në Shtator 2020, më në fund ishte radha e Komisionit Evropian[12] dhe Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës për të dërguar një paralajmërim të ashpër kundër veprimeve të ngutshme të Ramës kundër medias së lirë në Shqipëri.
Fatkeqësisht, krimi dhe korrupsioni i përhapur duket se janë një pengesë për përpjekjet për të ndërtuar shtetin e së drejtës në Shqipëri dhe kjo është arsyeja e sulmeve të mprehta të Ramës ndaj medias shqiptare, veçanërisht gatishmëria dhe vendosmëria e tij e vendosur për të mbuluar lidhjet e tij me rrjetet kriminale dhe bota e nëndheshme. mega marrëveshje korruptive.
Edi Rama nuk arriti ti reformoje Socialistët Shqiptarë në një të majtë moderne Evropiane, si nga ana programore ashtu edhe nga ajo ideologjike. Rimëkëmbja ekonomike, rindërtimi i shoqërisë, kthimi i demokracisë dhe integrimi në Evropë janë katër shtyllat kryesore të programit socialist, të cilat nuk janë realizuar. Entuziazmi fillestar shpejt humbi dhe Edi Rama u bë simbol i “kanabizimit të Shqipërisë” dhe lulëzimit të krimit të organizuar dhe biznesit të drogës. Rama, duke ndjekur një recetë të provuar mirë në rajon, tërheq vëmendjen e publikut për këto tema duke iu drejtuar nacionalizmit dhe retorikës nacionaliste.
Shqipëria është bërë një vend nga heshtja, ndërsa partneritetet në rritje publike-private me strukturat kriminale përfaqësojnë një kombinim të ri modern të modelit autoritar, që po zhvillohet në Ballkan para publikut. Për një vend me shkallën më të lartë të prirjes së qytetarëve për anëtarësim në BE, është për t'u habitur të shohësh se sa është vonuar ky proces që nga viti 2013, kur filloi qeverisja autoritare e Edi Ramës, e cila mund të jetë arsyeja për këtë.
Arsyet për situatën aktuale mund të gjenden në bashkëpunimin “intim” dhe të drejtpërdrejtë midis Partisë Socialiste Shqiptare në Drejtim (PS) dhe rrjeteve të organizuara kriminale. Zgjedhja në parlament dhe bashkitë lokale të individëve me të dhëna serioze kriminale rezultoi në aktivitete të intensifikuara të rrjetit kriminal në prodhimin dhe trafikimin e drogës, për shkak të bashkëpunimit të drejtpërdrejtë ekzekutiv dhe tolerancës gjyqësore, e cila nga ana tjetër inkurajoi më tej fenomenin e blerjes së votave nga të ardhurat kriminale dhe të paligjshme të drogës .
Në kontekstin e një kërcënimi të pashembullt ndaj standardeve demokratike, sundimit të ligjit dhe ekuilibrit të fuqisë, opozita e bashkuar shqiptare ka dhënë dorëheqjen për të gjitha mandatet e saj zgjedhore. Ata gjithashtu refuzuan të marrin pjesë në zgjedhjet e fundit lokale të mbajtura në Shqipëri më 30 qershor 2019, duke besuar se zgjedhjet e ndershme dhe të lira nuk mund të mbahen në kushtet aktuale. Rezultati është që Ramino të zërë njëkohësisht pozicione kyçe në të gjitha komunat, shtetin, legjislaturën dhe ekzekutivin. Pa Gjykatat Kushtetuese dhe Supreme në tre vitet e fundit për shkak të procesit të vonuar të shqyrtimit - madje mund të diskutohet nëse është bërë me qëllim - Rama është bërë një sundimtar total, de facto duke pasur kontroll absolut mbi të gjitha segmentet e shtetit dhe shoqërisë. Pyetja kryesore është kush nga Perëndimi i jep mbështetje qeverisjes së Ramës dhe përfshirjen e të ashtuquajturve të huajanicnik në oktapodin e korruptuar të Ramës? Si e mashtron Rama, si një sundimtar i korruptuar, Perëndimin? Pandemia Covid-19 demonstroi më tej shkatërrimin e regjimit Rama për qytetarët e Shqipërisë.
Lulzim Basha është lloji i dytë i udhëheqësit politik në Shqipëri. Nga njëra anë, ai është një njeri familjar i cili është drejtpërdrejt në komunikim me njerëzit dhe zhvillon takime të përditshme me qytetarë, pronarë të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme dhe veçanërisht me të rinjtë. Eshtë plotësisht i arritshëm dhe në shërbim të çdo qytetari dhe dyert e tij janë të hapura për këdo që kërkon ndihmën e tij.
Nga ana tjetër, Basha mban një rrjet të gjerë të lidhjeve personale me udhëheqësit dhe krerët e shteteve dhe qeverive të vendeve anëtare të BE-së, të cilët flasin me të rregullisht. Ata këshillohen dhe diskutojnë “një ditë më pas”, dmth një ditë pasi Edi Rama u largua nga detyra.
Shqipëria është mbërthyer në përparimin politik pas tetë vjet sundimi autoritar, duke vonuar pranimin në BE dhe Basha, i cili solli Shqipërinë në NATO dhe arriti një regjim pa viza, beson se ai ka forcën për ta sjellë Shqipërinë në anëtarësimin e plotë në BE. Për më tepër Basha ka një karrierë politike të patëmetë, pa asnjë krim dhe korrupsion.
A është BE e gatshme të thithë rënien e regjimit në Maqedoninë Veriore, Malin e Zi, Kosovë dhe tani në Shqipëri dhe të ndjekë këto trende pozitive apo do të bashkëpunojë dhe inkurajojë regjime të korruptuara kriminale?
Presidenca Sllovene e BE do të ketë një sfidë kryesore për Ballkanin Perëndimor, e cila është të marrë një vendim mbi anëtarësimin në grup ose anëtarësimin në BE të të gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor gjatë Presidencës Sllovene të BE. Sllovenia u pranua gjithashtu në BE në grupin e 10 vendeve në 2004. Shtë një vendim politik, i cili, nëse nuk merret, nuk do të thotë vetëm fiasko politike të Sllovenisë në Ballkanin Perëndimor, por BE mund të humbasë Ballkanin Perëndimor përgjithmonë, i cili mund të konsiderojë disa mundësi të tjera në ofertën e pasur të sferave të tjera të interesit.
Askush nuk besonte se pas përmbysjes së regjimit të Enver Hoxhës në 1991, një regjim do të krijohej përsëri në Shqipëri, jo vetëm që të kujton regjimin e Enver Hoxhës, por edhe një kombinim me regjimin e Sllobodan Millosheviçit. Historia është përsëritur qartë në Shqipëri.
Analistët kujtojnë se Partia Demokratike rrëzoi regjimin e Enver Hoxhës dhe se ajo ka forcën për të përmbysur së bashku regjimin e Edi Ramës, një kombinim i regjimit të Sllobodan Millosheviçit dhe Enver Hoxhës, me Lëvizjen Socialiste për Integrim të krahut të majtë modern (LSI) me mbështetjen e qytetarëve shqiptarë. Veteranët e politikës shqiptare Sali Berisha (PD) dhe Ilir Meta (LSI) janë të vetëdijshëm për përgjegjësinë e tyre historike, se Shqipëria me Edi Ramën nuk ka të ardhme të begatë. Rënia e regjimit Rama hap një shans të ri për Shqipërinë dhe një kapitull të ri në zhvillimin e saj që ai nuk duhet ta humbasë dhe që sigurisht mund të drejtohet me sukses nga Lulzim Basha, si Kryeministri i ri shqiptar, duke gëzuar një mbështetje të gjerë dhe të fortë nga kyçja udhëheqësit evropiane, veçanërisht nga Partite Popullore kryesore Evropiane. (EPP) në BE.
Ljubljana/Tiranë/Bruksel/Washington, 25 Mars 2021
Fusnota:
[1] IFIMES - Instituti Ndërkombëtar për Studime të Lindjes së Mesme dhe Ballkanit, me qendër në Lubjanë, Slloveni, ka status special këshillues në ECOSOC / Këshilli Ekonomik dhe Social i KB, New York, që nga viti 2018.
[2] Burimi:OSCE/ODIHR Election Observation Mission Final report https://www.osce.org/files/f/documents/1/f/429230_0.pdf
[3] Burimi:Serious and Organised Crime Threat Assessment (SOCTA), European Union (Europol), 2018.
[4] Burimi: International Narcotics Control Strategy Report, US State Department, March 2018.
[5] Burimi: World Drug Report, United Nations Drug Office, 2017, 2018.
[6] Burimi: Exit.al https://exit.al/en/2019/01/31/wiretaps-show-socialists-collaborated-with-criminals-to-buy-votes/
[7] Burimi:Exit.al https://exit.al/en/2019/02/01/durres-mayor-dako-and-the-avdyli-gang-five-facts/
[8] Burimi: Bild https://www.bild.de/politik/inland/politik-inland/bild-exklusiv-abhoerprotokolle-der-ermittler-wie-die-mafia-in-albanien-wahlen-ma-62395878.bild.html
[9] Burimi: BIRN https://balkaninsight.com/2019/06/05/gangsters-leaked-revelations-deepen-albania-govts-woes/, https://balkaninsight.com/2018/10/26/investigation-over-drug-trafficking-exposes-vote-buying-episodes-10-26-2018/
[10] Burimi: Albaniabeg Ambient Sh.p.k, M. Angelo Novelli and Costruzioni S.r.l. v. Republic of Albania (ICSID Case No. ARB/14/26) https://icsid.worldbank.org/cases/case-database/case-detail?CaseNo=ARB/14/26
[11] Burimi: Venice Commission, CDL-AD(2020)013-e, Albania - Opinion on draft amendments to the Law n°97/2013 on the Audiovisual Media Service, adopted by the Venice Commission on 19 June by written procedure replacing the 123rd Plenary Session https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2020)013-e
[12] Burimi: Luigi Soreca, EU Ambassador to Albania https://twitter.com/lsorecaeu/status/1306615145901314050?s=21
