IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije iz Ljubljane redovno analizira događanja na Bliskom istoku i Balkanu. IFIMES analizira demografska kretanja i stanje u Vojvodini u svjetlu moguće destabilizacije te sjeverne srpske pokrajine te predlaže rješenja, koja bi doprinijela stabilizaciji situacije i upotrebi nacionalnih zajednica u Vojvodini kao mosta Srbije sa susjedima. Iz opširne analize izdvajamo najvažnije i zanimljivije dijelove:
Događanja, koja su započeta na području bivše SFRJ krajem osamdesetih godina prošlog vijeka ostavila su svoje tragove u sjevernoj srpskoj pokrajini Vojvodini. Republika Srbija odnosno režim Slobodana Miloševića proglašenjem ustava 1989. godine ukinio je postojanje pokrajina: Kosova i Vojvodine - iako su granice obje pokrajine bile priznate u saveznom ustavu SFRJ kao intrafederalne granice u okviru tadašnje države i pretstavljale su specifičnost u okviru tadašnje države.
Vojvodina sa svojom izuzetno raznolikom etničkom, jezičkom i vjerskom strukturom predstavlja nedvosmisleno jedan od najvećih dragulja Evrope te specifičnost u okviru nekadašnje SFRJ i sadašnje Srbije. Danas u Vojvodini živi 17 različitih nacionalnih zajednica, čije je prisustvo u toj sjevernoj srpskoj pokrajini zabilježeno više od 90 godina. Pored toga tu su još zajednice Bugara, Crnogoraca, Makedonaca, Bošnjaka i Albanaca, čiji dolazak datira još iz vremena nastanka Kraljevine SHS odnosno kasnije Jugoslavije.
Početkom 18. vijeka, kada je završen prelazak sa turske pod austrijsku vlast, možemo već u Vojvodini govoriti o pet opštih etničkih zajednica: hrvatskoj-katoličkoj, srpskoj-pravoslavnoj, koje na tom području razvijaju jednog od svojih nacionalnih centara, mađarskoj, rumunskoj i romskoj. U tom periodu na tom području su ostali ostaci muslimanskog življa, koje nije otišlo sa povlačenjem Osmanlija kao i manje zajednice Jevreja, Armena i Grka.
Intenzivna kolonizacija izuzetno plodne vojvođanske ravnice s zvaničnim blagoslovom počinje u vrijeme austrijske carice Marije Terezije u drugoj polovini 18. vijeka i nastavlja se sve do kraja dvojne monarhije 1918. godine. Iako su ti procesi obuhvatali i Slavoniju i Baranju, koja je prema svojoj raznolikosti sličnija Vojvodini nego ostalim dijelovima Hrvatske, Vojvodina svejedno predstavlja jedinstven primjer. Za taj period karakteristično je oblikovanje naseobina etničkih zajednica, koje žive u tadašnjem carstvu i to: Slovaka, Čeha, Slovenaca, Rusina, Ukrajinaca, Poljaka, srednjeevropskih Jevreja i naravno Nijemaca i Austrijanaca. Za etničku sliku Vojvodine nije samo karakteristično naseljevanje većih krajeva i gradova, gdje dolazi do koncentracije različitih zajednica u jednom gradu što znači miješanje različitih zajednica i asimilaciju manjih u veće zajednice, nego prije svega postojanje seoskih naselja gdje određena nacionalna zajednica ima apsolutnu većinu. Tako se u Vojvodini ne pojavljuju samo srpska, hrvatska (koja naseljavaju Bunjevci, Šokci ili drugi Hrvati), rumunska i mađarska sela nego i češka, slovačka, rusinska i njemačka sela. To se održalo još i danas kada još uvijek nalazimo cijela seoska naselja gdje su većinske ne samo tradicionalne etničke zajednice nego čak Crnogorci, Bugari i Makedonci.
Etnička slika poslije nastanka prve Jugoslavije se ne mijenja u velikoj mjeri tako da poslije popisa iz 1931. godine u Dunavskoj banovini živi: 395.000 Mađara (oko 25% cjelokupnog stanovništva; od toga u Banatu 94.000 i u Bačkoj 287.000), 341.000 Nijemaca (manje od 20% stanovništva; od toga u Banatu 120.000 i u Bačkoj 135.000), na području Vojvodine oko 100.000 Slovaka i Čeha, oko 25.000 Rusina i Ukrajinaca (od toga u Bačkoj 16.000 i 9.000 u Sremu). Jevreja je pred 2. svjetski rat u Dunavskoj banovini živjelo oko 17.000. Sve je to značilo, prije svega, da su Srbi pretstavljali manje od polovine ukupnog stanovništva te pokrajine i da postaju većinska zajednica tek poslije 2. svjetskog rata (1948. godine čine 50,6% stanovništva).Drugi svjetski rat i događaji poslije njega u Vojvodini značili su kraj za dvije zajednice – jevrejsku i njemačku. Jevreji Srema i Banata bili su pobijeni već 1941. godine dok je jevrejsku zajednicu Bačke ta sudbina doletjela 1944. godine. Holokaust je u Vojvodini preživjelo oko 2.000 Jevreja. Tada se veliki dio njemačke zajednice povlači istovremeno sa povlačenjem njemačke vojske dok su ostali dio protjerale nove vlasti zbog saradnje sa okupatorom (u narednim godinama dio Nijemaca iselio se i dobrovoljno). Tako je u Vojvodini 1948. godine živjelo još 32.000 Nijemaca, dok je 1961. godine ostalo još samo 11.000 Nijemaca.
Nastanak druge Jugoslavije je za etnički sastav stanovništva u Vojvodini imao druge posledice. Na iseljena njemačka područja počeli su se naseljavati ne samo Srbi izvan Vojvodine nego i Crnogorci, Makedonci, Bošnjaci i pripadnici drugih naroda i narodnosti tadašnje federacije. Uopšteno bi se moglo reći, da je period druge Jugoslavije bilo veoma naklonjen etničkoj raznolikosti tadašnje socijalističke autonomne pokrajine u sklopu Socijalističke Republike Srbije, jer su sve nacionalne zajednice prema ustavu imale sva zagarantovana prava, koja su omogućavala njihov kulturni i nacionalni razvoj i opstanak. Tako smo u tadašnjoj Vojvodini bili svjedoci trojezičkim zvaničnim dokumentima, slovačkim pozorišnim predstavama, rusinskim srednjim školama (koje su jedine na svijetu imale nastavu na tom jeziku) i njemačkim radio programom. Tako je 1981. godine u Vojvodini živjelo 1.100.000 Srba (54%), 385.000 Mađara (19%), 110.000 Hrvata in 10.000 Bunjevaca (6%), 70.000 Slovaka (3,5%), 48.000 Rumuna (2,5%), 43.000 Crnogoraca (2,1%), 20.000 Rusina (1%), 20.000 Roma (1%), 19.000 Makedonaca, 5.000 Ukrajinaca, 5.000 Bošnjaka, po 4.000 Nijemaca, Slovenaca i Albanaca, 3.000 Bugara, 2.000 Čeha, 1.000 Rusa i 600 Jevreja te naravno 170.000 Jugoslovena (8,2%).
U devedesetim godinama, kada je bila ukinuta autonomija Vojvodine i kada su srpsko nebo prekrili tamni oblaci došlo je na području Vojvodine (kao i na drugim područjima druge Jugoslavije) ne gledajući na to, da područje nije osjetilo masovnih ubijanja i etničkog čišćenja, do znatnih promjena u etničkoj strukturi stanovništva. Smanjio se broj pripadnika hrvatske nacionalne zajednice prije svega u Sremu i mađarske narodnosti dok je se povećao, prije svega, broj Srba ne samo zbog iseljavanja drugih zajednica nego i zbog velikog broja izbjeglica, koji su na to područje došli iz Hrvatske, Kosova te Bosne i Hercegovine. Iako o iseljavanju Hrvata možemo govoriti kao iseljavanju zbog nacionalnog konflikta između njih i Srba, primjer Mađara je zapleteniji. Broj Mađara u tom periodu nije se smanjio samo zbog smanjivanja manjiskih prava i ekonomske krize nego i zbog mađarske politike, koja je sa svojim zakonima potsticala iseljavanje mađarske narodnosti sa svih područja gdje su živjeli kao manjina. Pored toga u tom periodu teško je se oslanjati na tačnost podataka iz popisa 1991. i 2001. godine. Podaci iz ta dva popisa ne samo da su nepotpuni, jer više ne navode manjih nacionalnih zajednica, postoji mogućnost, da su podaci bili priređeni zvaničnim statističkim potrebama nego i zbog toga što je u primjeru nacionalnih konflikata i određenih mjera represije poznato, da pripadnici manjina često izbjegavaju zvaničnu identifikaciju sa svojom zajednicom.
Međunarodni institut IFIMES smatra, da sa novom decenijom, kada se u Srbiji situacija poboljšava svaki dan, možemo očekivati dalje promjene u etničkoj strukturi tamošnjeg stanovništva. S demokratizacijom svih područja bivše SFRJ i prestankom vojnih sukoba očekivati je, da će se određeni broj izbjegličke populacije početi vraćati u svoja prijašnja mjesta stanovanja što u primjeru Vojvodine znači povećanje broja pripadnika nacionalnih manjina. U susjednoj Bugarskoj smo svjedoci vraćanja miliona etničkih Turaka, koji su se počeli vraćati poslije poboljšanja situacije i kada je Bugarska počela ubrzano pristupati evroatlanstkim integracijama.
Pored toga uvođenje tržišne ekonomije i demokratskog političkog sistema u Srbiji može značiti, da će se vratiti dio mađarske populacije, koja je se preselila u Mađarsku. Uopšteno, dolaze bolja vremena za sve manjine u Vojvodini. Naime, uvođenjem liberalno demokratskog političkog i liberalnog kapitalističkog ekonomskog sistema povećava se hitnost i potreba za toleranciju između različitih nacionalnih, jezičkih i vjerskih zajednica, jer je upravo različitost i poštivanje te različitosti jedan od ključeva za uspjeh te demokratije i tržišnog gospodarstva. I upravo u tome leži jedan od najjačih aduta te pokrajine.
Međunarodni institut IFIMES smatra, da je Vojvodina nova (stara) šansa za Vladu Srbije, koja tamo živeće nacionalne manjine može upotrijebiti za povezivanje i saradnju s susjedima, jer je saradnja sa susjedima jedan od preduslova za ulazak u Evropsku uniju. Moguća destabilizacija Vojvodine može donijeti više spoljne štete nego unutrašnjoj destabilizaciji Srbije, jer bi predstavljala signal međunarodnoj zajednici da se situacija ne poboljšava te poseban signal stranim investitorima da ne učestvuju u privatizaciji koja se odvija u Srbiji i od koje je u mnogome zavisi privredna i politička stabilnost odnosno opstanak postojeće vlasti.
S pravom politikom tolerancije i multikulturalizma gdje sve manjinske zajednice imaju zagarantovana prava poveljom Ujedinjenih nacija, Vojvodina može, koja (sa nekim izuzecima) u svojoj istoriji ne poznaje primjera ekstremnih oblika nacionalne netrpeljivosti i uništavanja, postati primjer za saradnju, suživot i rascvjet svih područja za koja je karakteristična veoma velika raznolikost u strukturi stanovništva.
