IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije iz Ljubljane redovno analizira događanja na Bliskom istoku i Balkanu. Međunarodni institut IFIMES analizira događanja u Bosni i Hercegovini odnosno Republici Srpskoj (jednom od dva entiteta u BiH prema Dejtonskom mirovnom sporazumu iz 1995. godine) vezana za rekonstrukciju Vlade Republike Srpske i formiranje nove parlamentarne većine. Iz opširne analize izdvajamo najvažnije i zanimljivije dijelove:
Prema Dejtonskom mirovnom sporazumu iz novembra 1995. godine Bosna i Hercegovina složena je država sastavljena iz dva entiteta: Republike Srpske (49% teritorije BiH) i Federacije BiH (51% teritorije BiH) a od marta 2000. godine uspostavljen je i Brčko Distrikt BiH na području predratne opštine Brčko. Opšti izbori u Bosni i Hercegovini održani su 5. oktobra 2002 godine. Na tadašnjim izborima izabrano je tročlano Predsjedništvo BiH, Parlamentarna skupština BiH, Narodna Skupština Republike Srpske i Parlament Federacije BiH, Skupštine 10 kantona u Federaciji BiH i vijećnici Opštinskog vijeća Žepče.
Implementacija izbornih rezultata na svim nivoima vlasti nije bila lak i jednostavan posao. U Republici Srpskoj pobjednički SDS (Srpska demokratska stranka), koji je osvojio 31,9% glasova odnosno 26 poslaničkih mjesta od ukupno 83 te sam nije mogao obezbjediti parlamentarnu većinu u Narodnoj skupštini Republike Srpske.
Hipoteke iz prošlosti predstavljale su posebnu teškoću SDS-a:
uloga pojedinaca iz SDS-a u ratu i u pojedinim područjima BiH;
organizovana kriminalna struktura, koja je politički ojačala i predstavlja klasičnu političku mafiju.
U takvim okolnostima SDS je tražio pouzdanog koalicionog partnera, prije svega, u PDP-u (Partija demokratskog progresa) Mladena Ivanića, koji je imao zadatak da ublaži SDS-ovu hipoteke prošlosti. Tako je PDP sebi isilio mjesto predsjednika vlade RS – premijer je postao Dragan Mikerević.
Sadašnja vlada Republike Srpske sa predsjednikom i dva potpredsjednika broji ukupno 17 ministara, izabrana je u februaru 2003. godine i čini je koalicija SDS, PDP, SDA (Stranka demokratske akcije). Opoziciju u Narodnoj skupštini Republike Srpske predstavljaju: SNSD (Stranka nezavisnih socijaldemokrata), SPRS (Socijalistička partija, DNS (Demokratski narodni savez), SNS (Srpski narodni savez), SDP (Socijaldemokratska partija), NHI (Nova hrvatska inicijativa), SBiH (Stranka za Bosnu i Hercegovinu).
Politika PDP-a i njenog lidera Mladena Ivanića načinila je nekoliko osnovnih grešaka:
vezala se za nacionalistički projekat kao istrošeni nacionalni koncept uz pomoć SBiH na državnom nivou;
personalni izbor neadekvatnih kadrova (Mikerević, Đerić, Pekić, Branković...), koji su usporili i skoro u potpunosti zaustavili privatizaciju u RS, ništa ni učinjeno na potsticanju domaće proizvodnje, poljoprivrednom stanovništvu mjerama vlade nisu obezbjedili zaštitu domaće proizvodnje, borcima nisu u stanju ostvariti zagarovantovana prava, nezaposlenost je u stalnom porastu, poražavajući rezultati u borbi protiv organiziranog kriminala i korupcije, trgovine ljudima te izuzezno težak položaj penzionera itd.
U takvim okolnostima SDS, da bi se održao na vlasti, prisiljen je na rekonstrukciju Vlade Republike Srpske i intenzivne ekonomske reforme. PDP i Mladen Ivanić nisu ispunili predizborna obećanja SDS-a ali ni svoja.
Opšte nezadovoljstvo u RS i pritisci međunarodne zajednice u stalnom su porastu. Tako je prije nešto više od mjesec dana predsjednik Republike Srpske Dragan Čavić započeo tajne pregovore sa predsjednikom SNSD Miloradom Dodikom o rekonstrukciji vlade. Pregovori se odvijaju pod blagoslovom predsjednika SDS-a i predsjednika parlamenta Republike Srpske Dragana Kalinića, koji je vatreniji zagovornik reformi u SDS-u i Vladi. SDS je jedina politička stranka iz redova vodećih nacionalnih stranaka u BiH koja nije sprovela unutarstranačke reforme, koje od nje očekuje i zahtjeva međunarodna zajednica prije svega SAD – smatra se da su unutarstranačke reforme sprovele druge dvije vodeće nacionalne stranke SDA i HDZ. Cilj međunarodne zajednice je navedene nacionalne stranke transformirati u umjerene nacionalne i kooperativne stranke.
Tajni razgovori o novoj vladi RS, koji su u toku, nude dva moguća scenarija:
rekonstrukciju vlade, koju bi pored reformiranog SDS-a činili SNSD, Socijalistička partija i Demokratski narodni savez – što bi značilo potpunu eliminaciju PDP-a i Mladena Ivanića;
formiranje nove parlamentarne većine, koju bi sačinjavali: SNSD, SPRS, DNS, SNS, SDP, NHI, SBiH – koji bi na takav način obezbjedili 35 poslaničkih glasova a dodatnih 7 glasova za većinu u parlamentu obezbjedili bi od poslanika reformiranog SDS-a i PDP-a.
SDS je svjestan, da bi rekonstrukcija Vlade Republike Srpke bila jasan znak međunarodnoj zajednici, da SDS želi aktivno učestvovati u političkim procesima u Bosni i Hercegovini, prije svega:
jačanju državnih institucija Bosne i Hercegovine sa ciljem jačanja BiH usredotočujući se na ekonomske reforme;
u smanjivanju nadležnosti entiteta na račun institucija BiH koje bi producirale promjene na nivou Parlamentarne skupštine BiH i Savjeta ministara BiH jer bi se formirala nova parlamentarna većina;
usredotočenje na održivi povratak, pogotovu veća uloga SPC (Srpske praavoslavne crkve) na obezbjeđivanju sveštenika SPC na području Federacije BiH, kao i intenziviranje gradnje porušenih vjerskih objekata Katoličke crkve i Islamske zajednice u Republici Srpskoj.
SNSD Milorada Dodika u poslednje vrijeme intezivno radi na okupljanju programski sličnih političkih opcija u RS pri tome upotrebljavajući ponekad i nacionalističku retoriku kako bi se domogla vlasti i tako ostvarila svoj predizborni program, koji je prije svega, zasnovan na ekonomskim reformama. Tim aktivnostima pridružuje se i Socijalistička partija predvođena Petrom Đokićem. Naime, Socijalisti su bili prva politička partija iz Republike Srpske, koja je 1997. godine učestvujući na lokalnim izborima u Federaciji BiH pokrenula suštinsko pitanje a to je povratak Srba u FBiH tako osvojivši mandate u Unsko-Sanskom i Livanjskom kantonu. Socijalisti se pokretači i sudionici demokratskih procesa u RS 1997. godine i aktivni članovi u Koaliciji »Sloga«. Poslednje aktivnosti Socijalista, koji sve više postaju autentična socijalistička partija u BiH, usmjerene su na jačanje centralnih državnih institucija i razvijanje nove svijesti o potrebi afirmiranja države BiH kroz institucije sistema: Parlamentarna skupština BiH, Savjet ministara, Predsjedništvo BiH u interesu svih građana.
Međunarodni institut IFIMES smatra, da je u ovakvim političkim i ekonomskim okolnostima rekonstrukcija vlade nužno ali samo privremeno rješenje. Potrebno je raspisati prijevremene parlamentarne izbore u Republici Srpskoj, koji bi mogli biti održani zajedno sa lokalnim izborima čije je održavanje predviđeno u jesen 2004. godine. U ovim procesima očekuje se konstruktivno djelovanje i podrška visokog predstavnika u BiH lorda Paddyja Ashdowna.
Analitičari IFIMES-a ne isključuju mogućnost pojavljivanja SDS-a na narednim izborima u Federaciji BiH, jer SDS želi dokazati domaćoj i međunarodnoj javnosti da je konstrukivna a ne destruktivna stranka te na takav način želi potvrditi integritet države Bosne i Hercegovine ali i participirati u vladi Federacije BiH, koje postaje sve značajnije.
Međunarodni institut IFIMES smatra, da je u Bosni i Hercegovini što prije potrebno definisati nacionalni interes, kako ne bi dolazilo do zloupotrebe prava veta. Nacionalni interes bi se odnosio na:
upotrebu obilježja;
adekvatno učešće u institucijama sistema;
onemogućavanje pokušaja majorizacije pojedinog naroda;
usklađivanje političkih funkcija proporcionalno učešću u strukturi stanovništva;
poštivanje nacionalnih manjina prema evropskim standardima.
