Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES[1]) iz Ljubljane redovno analizira aktualna događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. IFIMES je pripremio analizu aktualne političke situacije u Sjevernoj Makedoniji povodom najavljenog formiranja nove vlade te države. Iz opširne analize „Sjeverna Makedonija 2021: Budućnost je u SDSM, a ne u VMRO-DPMNE/Северна Македонија 2021: Иднината е во СДСМ, а не во ВМРО-ДПМНЕ“ izdvajamo najvažnije i najzanimljivije dijelove.
Parlament Republike Sjeverne Makedonije (Sobranie) 11.novembra 2021.godine nije izglasao nepovjerenje vladi, jer zastupnik iz stranke etničkih Albanaca BESA Kastriot Rexhepi nije došao na glasanje čime nije osiguran potrebni kvorum, da bi se pristupilo glasanju.
Glasanje o nepovjerenju vladi dio je završne faze tajne obavještajne operacije „Konjićev skok“, čiji je cilj bio povratak Nikole Gruevskog (VMRO-DPMNE) u Sjevernu Makedoniju i zbacivanje sa vlasti postojeće legalne vlade te prepuštanje te države u ruke Rusije i njenih uticaja.
Režim Nikole Gruevskog je tokom 11 godina vladavine nezakonito tajno prisluškivao više od 26.000 građana i iznio iz zemlje, prema procjenama, najmanje pet milijardi EUR. Integracijska paradigma premijera Zorana Zaeva (SDSM), politika „Nula“ problema sa susjedima i snažan međunarodni angažman doveli su do potpisivanja Sporazuma o dobrosusjedskim odnosima sa Bugarskom, donijet je zakon o unapređenju upotrebe jezika drugih etničkih zajednica. Potpisan je i implementiran Prespanski sporazum sa Grčkom, koji je omogućio deblokadu euroatlantskih integracijskih procesa. Pokazalo se u praksi, da su promjene moguće. To je demokratska politička legitimacija aktualnih vlasti. Članstvo u NATO-u je potvrda pravilnosti djelovanja i historijski uspjeh, a to znači mir, sigurnost, stabilnost i blagostanje.
Vlada Republike Sjeverne Makedonije ima najsnažniju međunarodnu podršku, koju do sada nije imala nijedna Vlada u regionu od raspada SFRJ. To je potrebno iskoristiti u narednom periodu, da Sjeverna Makedonija ali i region krenu ka sveopštem prosperitetu. Sjeverna Makedonija nije više predmet rasprava na dnevnom redu međunarodnih foruma kao problem, nego kao članica NATO-a zajedno sa drugim državama-članicama raspravlja i doprinosi rješavanju ključnih međunarodnih pitanja i izazova.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić (SNS), premijeri Sjeverne Makedonije i Albanije, Zoran Zaev (SDSM) i Edi Rama (PS) su u Novom Sadu 9.oktobra 2019.godine potpisali Deklaraciju o namjerama o uspostavljanju „mini Schengena“ između te tri zemlje. Deklaracija predviđa eliminiranje graničnih kontrola i ostalih barijera za lakše kretanje u regionu, koji će omogućiti građanima da putuju samo uz ličnu kartu, kao i da se zaposle bilo gdje ukoliko imaju potvrdu o svojim kvalifikacijama. Deklaracija predviđa i priznavanje diploma, kao i bolju saradnju u borbi protiv organiziranog kriminala, korupcije i pomoć u slučajevima prirodnih i elementarnih nepogoda što se posebno pokazalo važnim za vrijeme trajanja pandemije Covid-19.
Uspostavom „mini Schengena“, koji je krajem jula 2021.godine preimenovan u „Otvoreni Balkan“ region Zapadnog Balkana počeo bi da funkcionara na četiri ključne slobode na kojima temelji EU - sloboda kretanja ljudi, kapitala, roba i usluga. Bosna i Hercegovina pokazuje namjeru da pristupi „Otvorenom Balkanu“ kao i Crna Gora, jer je došlo do promjene vlasti u toj zemlji, dok se Kosovo obavezalo Washingtonskim sporazumom pridružiti navedenoj inicijativi. „Otvoreni Balkan“ ne predstavlja kompenzaciju ili alternativu za članstvo u EU zemalja regiona već ubrzani put do članstva u EU.
Analitičari smatraju, da će najavljeni susret u Tirani krajem decembra ove godine, Vučića, Zaeva i Rame, potvrditi opredijeljenost da se realizira projekt „Otvoreni Balkan“, koji poslije 30 godina sporova, napetosti, konflikata i zastoja predstavlja šansu za prosperitet svih zemalja regiona te da se potpišu brojni sporazumi o saradnji.
Predstojeći izbori u Socijaldemokratskom savezu Makedonije (SDSM) važni su za jedinstvo i budućnost SDSM, ali i za budućnost makedonske države, posljedično i regiona. Nastavak kontinuiteta reformske politike Zorana Zaeva i njeno pozicioniranje na regionalnom i međunarodnom nivou su postignuća koja treba očuvati i dodatno unaprijediti. Ohrabruje činjenica, da je SDSM demokratska stranka i da se izbor predsjednika vrši između više kandidata što je rijetkost na političkoj sceni. Kandidat za Zaevovog nasljednika na čelu SDSM i buduće makedonske vlade Dimitar Kovačevski je kompetentna osoba, koja može osigurati kontinuitet dosadašnje politike, ali i sprovesti prijeko potrebne reforme te obračun sa kriminalom i korupcijom.
Analitičari smatraju, da obje strane političkog spektra, Socijaldemokratski savez Makedonije (SDSM) i konzervativno-desničarski VMRO-DPMNE vode političku borbu između demokracije i autoritarizma odnosno između građanskog i/ili etničkog (čak nacionalističkog i isključujućeg) karaktera Sjeverne Makedonije i zbog toga je budućnost Sjeverne Makedonije u rukama SDSM, a ne VMRO-DPMNE. Imenovanje bivšeg vicepremijera i ministra finansija Zorana Stavreskog za člana tročlanog stranačkog radnog tijela za monitoring gradonačelnika VMRO-DMNE, ponovno pokazuje da se VMRO-DPMNE nije distancirala od kreatora i nosilaca kriminala. Stavreski, kojeg smatraju arhitektom kriminala VMRO-DPMNE, sada će vršiti monitoring i brinuti o finansijama novoizabranih gradonačelnika VMRO-DPMNE.
Nova makedonska vlada imat će novog koalicionog partnera stranku etničkih Albanaca „Alternativa“, koja će zauzeti dosadašnju poziciju stranke BESA. Kadrovski osvježena nova vlada suočit će se sa brojnim izazovima. Prije svega sa posljedicama pandemije Covid-19, koji su nanijeli veliku štetu toj državi. Poslije ulaska u punopravno članstvo NATO-a očekivao se historijski napredak Sjeverne Makedonije na svim poljima, sve to je ograničila i/ili zaustavila pandemija Covid-19.
Početak pregovora sa EU, uslijed bugarske blokade, je važan izazov za budućeg makedonskog premijera Dimitra Kovačevskog, ali je to još veći izazov za EU, koja je dozvolila da jedna članica EU, Bugarska, neopravdano blokira početak pregovora zbog pitanja koja nisu vezana za evropski integracijski proces nego se radi o bilateralnim pitanjima.
Analitičari smatraju, da će najveći izazov za novu Vladu Sjeverne Makedonije biti obračun sa kriminalnom i korupcijom i demontaža režima Nikole Gruevskog. Pri tome će novi premijer Dimitar Kovačevski imati najveći oslonac u ministru unutrašnjih poslova Oliveru Spasovskom (SDSM), koji je odigrao ključnu ulogu u zaštiti ustavno-pravnog poretka i policijsko-pravosudnog sistema u državi, jer je detektirao i demontirao mreže pojedinih stranih obavještajnih službi na teritoriji Sjeverne Makedonije i zbog toga su napadi na njega osmišljeni kao svojevrsna osveta za njegovo uspješno djelovanje. Preko Olivera Spasovskog pokušavao se srušiti Zaev i njegova vlada. Sličan scenarij čeka i Kovačevskog. Nije moguće obezbjediti sveopšti napredak bez demontaže režima Nikole Gruevskog i Orbanove financijsko-kriminalne i bankarske hobotnice u Sjevernoj Makedoniji i regionu. Napadi na ministra unutrašnjih poslova Olivera Spasovskog biće intenzivirani, jer će Bugarska, Mađarska i neke druge države morati povući svoju obavještajnu mrežu iz Sjeverne Makedonije i na obavještajnom području sarađivati na osnovu međusobno potpisanih sporazuma.
Ljubljana/Bruxelles/Washington/Skopje, 11. decembar 2021
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni konzultativni status pri Ekonomsko-socijalnim vijećem ECOSOC/UN, New York, od 2018.godine.
МАКЕДОНСКИ/MAKEDONSKI:
Меѓународен институт за блискоисточни и балкански студии (ИФИМЕС)[1] од Љубљана редовно ги анализира актуелните настани на Блискиот Исток, на Балканот и во светот. ИФИМЕС подготви и анализа за актуелната политичка ситуација во Северна Македонија по повод најавеното формирање на новата влада на таа земја. Од опсежната анализа „Северна Македонија 2021: Иднината е во СДСМ, а не во ВМРО-ДПМНЕ“, ги издвојуваме најважните и најинтересните делови.
Собранието на Република Северна Македонија не и изгласа недоверба на Владата на 11 ноември 2021 година, бидејќи на гласање не дојде претставникот на партијата на етничките Албанци БЕСА Кастриот Реџепи и со тоа не се обезбеди потребниот кворум.
Изгласувањето недоверба на владата беше дел од завршната фаза на тајната разузнавачка операција „Коњички скок“, чија цел беше враќање на Никола Груевски (ВМРО-ДПМНЕ) во Северна Македонија и соборување на постоечката легална влада и предавање на земјата на Русија и нејзините влијанија.
Режимот на Никола Груевски во текот на 11-те години од неговото владеење незаконски прислушувал повеќе од 26.000 граѓани и од државата, според проценките, однел најмалку пет милијарди евра. Интеграциската парадигма на премиерот Зоран Заев (СДСМ), политиката на „Нула“ проблеми со соседите и силниот меѓународен ангажман доведоа до потпишување на Договорот за добрососедски односи со Бугарија, законот за подобрување на употребата на јазиците на другите етнички заедници. Потпишан и спроведен е Договорот од Преспа со Грција, кој овозможи деблокирање на евроатлантските интегративни процеси. Во пракса се покажа дека се можни промени. Тоа е демократскиот политички легитимитет на актуелните власти. Членството во НАТО е потврда за регуларноста и историскиот успех, што значи мир, безбедност, стабилност и просперитет.
Владата на Република Северна Македонија ја има најсилната меѓународна поддршка, која ниту една влада во регионот ја немала од распадот на СФРЈ. Ова треба да се искористи во наредниот период, за Северна Македонија и регионот да се движат кон универзален просперитет. Северна Македонија повеќе не е предмет на дискусии на агендата на меѓународните форуми како проблем, туку како членка на НАТО заедно со другите земји-членки разговара и придонесува за решавање на клучните меѓународни прашања и предизвици.
На 9 октомври 2019 година, претседателот на Србија Александар Вучиќ (СНС), заедно со премиерите на Северна Македонија и Албанија, Зоран Заев (СДСМ) и Еди Рама (ПС) потпишаа Декларација за воспоставување „мини Шенген“ помеѓу трите земји. Декларацијата предвидува укинување на граничните контроли и другите бариери за полесно движење во регионот, со што на граѓаните ќе им се овозможи да патуваат само со лична карта, како и да бидат вработени каде било во овие три држави доколку имаат потврда за своите квалификации. Декларацијата предвидува и признавање на дипломите, како и подобра соработка во борбата против организираниот криминал, корупцијата и помош во случаи на природни катастрофи, што се покажа особено важно за време на пандемијата Ковид-19.
Со воспоставувањето на „мини Шенген“, кој беше преименуван во „Отворен Балкан“ на крајот на јули 2021 година, регионот на Западен Балкан ќе почне да функционира врз четири клучни слободи на кои се заснова ЕУ - слобода на движење на луѓе. капитал, стоки и услуги. Босна и Херцеговина покажува намера да се приклучи на „Отворениот Балкан“, како и Црна Гора, бидејќи во таа земја дојде до промена на власта, додека Косово се обврза во Вашингтонскиот договор да се приклучи на иницијативата. „Отворениот Балкан“ не е компензација или алтернатива за членството во ЕУ во регионот, туку забрзан пат кон членството во ЕУ.
Аналитичарите сметаат дека најавената средба на Вучиќ, Заев и Рама во Тирана на крајот на декември годинава, ќе ја потврди заложбата за спроведување на проектот „Отворен Балкан“, кој по 30 години спорови, тензии, конфликти и ќор-сокак е шанса за просперитет во сите земји.
Претстојните избори во Социјалдемократскиот сојуз на Македонија (СДСМ) се важни за унитарноста и иднината на СДСМ, но и за иднината на македонската држава, а со тоа и на регионот. Продолжувањето на реформската политика на Зоран Заев и нејзиното позиционирање на регионално и меѓународно ниво се достигнувања кои треба да се зачуваат и дополнително да се унапредуваат. Охрабрувачки е што СДСМ е демократска партија и што изборот на претседател се врши меѓу повеќе кандидати, што е реткост на политичката сцена. Кандидатот за наследник на Заев на чело на СДСМ и идната македонска влада, Димитар Ковачевски е компетентна личност, која може да обезбеди континуитет на досегашната политика, но и да ги спроведе многу потребните реформи и да се справи со криминалот и корупцијата.
Аналитичарите сметаат дека двете страни од политичкиот спектар, Социјалдемократскиот сојуз на Македонија (СДСМ) и конзервативната десничарска ВМРО-ДПМНЕ водат политичка борба меѓу демократијата и авторитаризмот, или меѓу граѓанското и/или етничкото (дури и националистички и ексклузивен) карактер на Северна Македонија. Именувањето на поранешниот вицепремиер и министер за финансии Зоран Ставрески за член на тричленото партиско работно тело за следење на градоначалниците на ВМРО-ДМНЕ, уште еднаш покажува дека ВМРО-ДПМНЕ не се огради од креаторите и носителите на криминалот. Ставрески, кој важи за архитект на криминалот на ВМРО-ДПМНЕ, сега ќе ги следи и ќе се грижи за финансиите на новоизбраните градоначалници на оваа партија.
Новата македонска влада ќе има нов коалициски партнер, партијата на етничките Албанци „Алтернатива“, која ќе ја заземе досегашната позиција на партијата БЕСА. Новата влада кадровски освежена ќе се соочи со голем број предизвици. Првенствено со последиците од пандемијата Ковид-19, која нанесе голема штета на таа држава. По полноправното членство во НАТО, историскиот напредок на Северна Македонија на сите полиња беше очекуван, иако сето тоа е ограничено и/или запрено од пандемијата Ковид-19.
Почетокот на преговорите со ЕУ, поради бугарската блокада, е важен предизвик за идниот македонски премиер Димитар Ковачевски, но е уште поголем предизвик за ЕУ, која дозволи една членка на унијата, Бугарија, неоправдано да ги блокира преговорите.
Аналитичарите сметаат дека најголемиот предизвик за новата влада на Северна Македонија ќе биде да се справи со криминалот и корупцијата и да го разбие режимот на Никола Груевски. Новиот премиер Димитар Ковачевски најголема поддршка ќе има во министерот за внатрешни работи Оливер Спасовски (СДСМ), кој имаше клучна улога во заштитата на уставниот и правниот поредок и полицискиот и правосудниот систем во државата, како и во откривањето и демонтирањето на мрежите на некои странски разузнавачки служби на територија на Северна Македонија и затоа нападите врз него беа дизајнирани како еден вид одмазда за неговата успешна работа. Слично сценарио го очекува и Ковачевски. Не е возможно да се обезбеди севкупен напредок без демонтирање на режимот на Никола Груевски и финансиско-криминалниот и банкарски октопод на Орбан во Северна Македонија и во регионот. Нападите врз министерот за внатрешни работи Оливер Спасовски ќе се интензивираат бидејќи Бугарија, Унгарија и некои други земји ќе мора да ја повлечат разузнавачката мрежа од Северна Македонија и да соработуваат во разузнавачката област врз основа на меѓусебно потпишани договори.
Љубљана / Брисел / Вашингтон / Скопје, 11 декември 2021 година
[1] ИФИМЕС – Меѓународен институт за блискоисточни и балкански студии со седиште во Љубљана, Словенија кој има специјален консултантски статус при Економско социјалниот совет ЕКОСОЦ при Организацијата на Обединетите нации во Њујорк од 2018 година.
