Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1] iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. Bogoljub J. Karić, istaknuti biznismen, filantrop i vizionar, iznosi svoje poglede i utiske nakon nedavno održane 45.međunarodne poslovne konferencije u Sarajevu „Zajedničko regionalno tržište“. Njegov članak po nazivom „Regionalna saradnja i budućnost u EU („brže, više, jače“)/Bashkëpunimi Rajonal dhe e Ardhmja në BE ("më shpejt, më shumë, më fort/Регионалната соработка и иднината во ЕУ („побрзо, повеќе, посилно“)“ objavljujemo u celosti.
Nedavno sam učestvovao na 45. međunarodnoj poslovnoj konferenciji u Sarajevu sa nazivom „Zajedničko regionalno tržište“. Na konferenciji su se okupili menadžeri iz regiona i javne ličnosti koje mogu doprineti ekonomskoj obnovi i prosperitetu regiona. Doživeo sam neverovatan doček i istovremeno mi je pripala velika čast da budem glavni govornik na konferenciji. Moram reći da sam čuo mnogo pametnih razmišljanja i stavova, koji su izrečeni i koji mogu svima biti od koristi, jer su zasnovani na brojnim iskustvima i talentima. Želja mi je da ovakav događaj preraste u „Davos jugoistočne i centralne Evrope“.
Problemi ekonomskog razvoja su ključni za našu budućnost, a snažna porodica garancija našeg opstanka. Talas masovnog iseljavanja treba jednom zauvek zaustaviti i stvoriti uslove za povratak naših ljudi, koji su otišli „trbuhom za kruhom“. To možemo ostvariti samo ekonomskom obnovom i stvaranjem povoljnog i atraktivnog poslovnog i društvenog ambijenta.
Moj referat "Put do uspeha - Regionalna saradnja, gde i kako dalje" izazvao je veliko interesovanje učesnika, a posebno inicijativa o osnivanju Fonda za očuvanje i razvoj porodičnih kompanija, koji bi omogućio opstanak porodičnih kompanija, koji će obezbediti kontinuitet, odnosno prenos biznisa s jedne generacije na drugu. Na ovim prostorima sve je zanemarano pa i porodica. Umesto svađalačkog mentaliteta treba izgrađivati mentalitet saradnje, razumevanja i zbližavanja.
Ta inicijativa biće upućena vladama regiona, ali i institucijama EU, kako bi se to pitanje sistemski rešilo na nivou EU. Podržao sam i osnivanje Evropskog fonda za razvoj, koji bi omogućio finansiranje i razvoj kompanija i biznisa, a po mojoj formuli, bio bi fokusiran isključivo na osnivanje zajedničkih preduzeća u regionu (joint ventures). Kada ljude povežete preko zajedničkog biznisa mnoge druge stvari i procesi ići će lakše. To bi zbližilo ljude, što bi doprinelo trajnom miru i dugoročnoj stabilnosti u regionu. Fond bi imao otvoren karakter i privlačio bi evropske i američke investitore, što bi bio dodatni podsticaj za snažan preporod celog regiona.
Pokazan je veliki interes o uključivanju svih zemalja regiona za učešće na specijalnoj međunarodnoj izložbi EXPO 2027 u Beogradu, koju sam nazvao „ekonomskom Olimpijadom“ i pri tome istakao ključnu ulogu predsednika Srbije, Aleksandra Vučića, koji je uspeo u jakoj međunarodnoj konkurenciji da Srbija dobije organizaciju ovog važnog i velikog svetskog događaja. Iako je Srbija domaćin EXPO 2027, on pripada svima. EXPO 2027 trebalo bi da predstavlja prekretnicu ne za samu Srbiju, koja će u organizaciju uložiti 17 milijardi evra, što će biti multiplikovano razvojem njene privrede i doprineti realizaciji ideje predsednika Vučića o ostvarenju BDP-a 2027.godine u visini od 100 milijardi evra. Pozvao sam na održavanje zajedničkog regionalnog sastanka o organizaciji i učešću na EXPO 2027 i uveren sam da će predsednik Vučić rado prihvatiti sastanak sa kolegama iz jugoistočnoj Evropi na tu temu, jer će to dovesti do ekonomskog prosperiteta vrednog milijarde evra.
Proširenje EU je ključno za budućnost jugoistočne Evrope i njen prosperitet vidim u članstvu u EU i zajedničkom evropskom tržištu, jer će „ulaskom u EU prestati sve turbulencije i iskušenja u regionu". Perspektiva članstva je najbolji mogući mehanizam za osiguranje trajne stabilnosti. Ako su 2004. godine evropski lideri smogli snage i hrabrosti da grupno prime 10 zemalja u članstvo EU, onda 20 godina kasnije ne vidimo prepreke da preostale zemlje jugoistočne Evrope sa ukupno 16 miliona stanovnika uskoro zajednički ne budu primljene u članstvo EU što bi bio dodatni podstrek za kasnije članstvo Ukrajine, Moldavije i Gruzije u EU.
Usvojeni su zaključci[2] konferencije i upućeni šefovima i država i vlada regiona, institucijama EU i američkoj administraciji. Nakon konferencije prisustvovao sam i uručivanju nagrada najboljim menadžerima i javnim ličnostima. Bilo je lepo videti bivšeg predsednika Hrvatske Stjepana Mesića, potpredsednicu vlade i ministricu spoljnih poslova Slovenije Tanju Fajon, ministre, predsednike privrednih komora, ambasadore i mnoge druge koji zajednički rade na našoj zajedničkoj budućnosti.
Posebno je na mene ostavila dubok utisak mlada gradonačelnica Sarajeva Benjamina Karić sa kojom sam u večernjim satima prošetao prelepom Baščaršijom i Sarajevom. I šta drugo može čovek reći osim da je naša budućnost u saradnji, a pošto smo u periodu pred početak Olimpijskih igara u Parizu poslužit ću se zvaničnim[3] geslom olimpijskih igara, koji treba da je i naš moto: „brže, više, jače“.
O autoru:
Bogoljub J. Karić, rođen je 1954 godine u Peći/Peja. Diplomirao je na Prirodno-matematičkom fakultetu u Prištini, na odseku za geografiju. Magistrirao je na Ekonomskom fakultetu u Nišu na temu „Organizacija i razvoj male privrede“. Zajedno sa tri brata i sestrom osnovao je porodičnu fabriku „Braća Karić“ u Peći 1971. godine. U periodu od skoro pola veka razvio je veliku kompaniju koja posluje u raznim oblastima širom sveta: telekomunikacije, građevinarstvo, finansije, obrazovanje, mediji, trgovina...
Članak predstavlja stav autora in ne odražava nužno stav IFIMES-a.
Ljubljana/Beograd/Sarajevo, 12.jul 2024
[1] IFIMES - Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni savetodavni status pri Ekonomsko-socijalnom veću ECOSOC/UN, New York, od 2018.godine i izdavač je međunarodne naučne revije „European Perspectives“.
[2] Predloženo je da Bogoljub Karić bude na čelu Evropskog razvojnog fonda i Regionalnog razvojno-ekonomskog saveta, koji će biti na raspolaganju vladama kako bi naš region i građane učinili bogatijim i na svečanosti mu je uručena „Nagrada za životno delo.“
[3] »Citius, Altius, Fortius«
Instituti Ndërkombëtar për Studime të Lindjes së Mesme dhe Ballkanit (IFIMES)[1] nga Lubjana, Slloveni, rregullisht analizon ngjarjet në Lindjen e Mesme, Ballkan dhe në botë. Bogoljub J. Karić, biznesmen i shquar, filantrop dhe vizionar, paraqet pikëpamjet dhe përshtypjet e tij pas Konferencës së 45-të Ndërkombëtare të Biznesit të mbajtur së fundmi në Sarajevë "Tregu i Përbashkët Rajonal". Artikullin e tij me titull : "Bashkëpunimi Rajonal dhe e Ardhmja në BE ("më shpejt, më shumë, më fort")" e publikojmë në tërësi.
Së fundmi mora pjesë në Konferencën e 45-të Ndërkombëtare të Biznesit në Sarajevë me temën "Tregu i Përbashkët Rajonal". Në konferencë u mblodhën menaxherë nga rajoni dhe personalitete publike që mund të kontribuojnë në ripërtëritjen ekonomike dhe prosperitetin e rajonit. Përjetova një pritje të mrekullueshme dhe njëkohësisht më nderoi të jem folësi kryesor në konferencë. Duhet të them se dëgjova shumë mendime dhe qëndrime të mençura, të cilat mund t'u shërbejnë të gjithëve, pasi bazohen në përvoja dhe talente të shumta. Dëshira ime është që një ngjarje e tillë të shndërrohet në "Davos të Evropës Juglindore dhe Qendrore".
Problemet e zhvillimit ekonomik janë kyçe për të ardhmen tonë, dhe një familje e fortë është garanci e mbijetesës sonë. Vala e emigrimit masiv duhet ndalur një herë e përgjithmonë dhe të krijohen kushte për kthimin e njerëzve tanë, të cilët kanë shkuar "për bukën e gojës". Kjo mund të arrihet vetëm me ripërtëritjen ekonomike dhe krijimin e një ambienti biznesi dhe shoqëror të favorshëm dhe tërheqës.
Referati im "Rruga drejt suksesit - Bashkëpunimi Rajonal, ku dhe si më tej" ngjalli interes të madh tek pjesëmarrësit, veçanërisht iniciativa për themelimin e një Fondi për Ruajtjen dhe Zhvillimin e Kompanive Familjare, i cili do të mundësonte mbijetesën e kompanive familjare, duke siguruar vijueshmërinë, pra transferimin e biznesit nga një gjeneratë në tjetrën. Në këto troje gjithçka është neglizhuar, madje edhe familja. Në vend të mentalitetit konfliktual, duhet ndërtuar një mentalitet bashkëpunimi, mirëkuptimi dhe afrimi.
Kjo iniciativë do t'u drejtohet qeverive të rajonit, por edhe institucioneve të BE-së, që kjo çështje të zgjidhet në mënyrë sistematike në nivelin e BE-së. Kam mbështetur gjithashtu krijimin e një Fondi Evropian për Zhvillim, që do të mundësonte financimin dhe zhvillimin e kompanive dhe bizneseve, dhe sipas formulës sime, do të fokusohej ekskluzivisht në themelimin e ndërmarrjeve të përbashkëta në rajon (joint ventures). Kur njerëzit lidhen përmes biznesit të përbashkët, shumë gjëra dhe procese të tjera do të ecin më lehtë. Kjo do të afronte njerëzit, duke kontribuar në paqe të qëndrueshme dhe stabilitet afatgjatë në rajon. Fondi do të kishte një karakter të hapur dhe do të tërhiqte investitorë evropianë dhe amerikanë, çka do të ishte një nxitje shtesë për një rilindje të fuqishme të të gjithë rajonit.
U shfaq një interes i madh për përfshirjen e të gjitha vendeve të rajonit në pjesëmarrjen në ekspozitën ndërkombëtare speciale EXPO 2027 në Beograd, të cilën e kam quajtur "Olimpiada Ekonomike", duke theksuar rolin kyç të Presidentit të Serbisë, Aleksandar Vučić, i cili arriti që në një konkurrencë të fortë ndërkombëtare, Serbia të fitojë organizimin e këtij ngjarjeje të rëndësishme dhe të madhe botërore. Edhe pse Serbia është mikpritëse e EXPO 2027, ai i përket të gjithëve. EXPO 2027 duhet të përfaqësojë një pikë kthese jo vetëm për Serbinë, e cila do të investojë 17 miliardë euro në organizimin e tij, që do të shumëfishohet me zhvillimin e ekonomisë së saj dhe do të kontribuojë në realizimin e idesë së Presidentit Vučić për arritjen e një GDP prej 100 miliardë euro në vitin 2027. Kam bërë thirrje për një takim të përbashkët rajonal për organizimin dhe pjesëmarrjen në EXPO 2027 dhe jam i bindur se Presidenti Vučić do të pranojë me kënaqësi takimin me kolegët nga Evropa Juglindore për këtë temë, sepse kjo do të çonte në një prosperitet ekonomik me vlerë miliarda euro.
Zgjerimi i BE-së është kyç për të ardhmen e Evropës Juglindore dhe prosperitetin e saj e shoh në anëtarësimin në BE dhe në tregun e përbashkët evropian, sepse "me hyrjen në BE do të ndalen të gjitha turbulencat dhe sprovat në rajon". Perspektiva e anëtarësimit është mekanizmi më i mirë i mundshëm për sigurimin e stabilitetit të qëndrueshëm. Nëse në vitin 2004 liderët evropianë gjetën forcë dhe guxim për të pranuar në mënyrë të përbashkët 10 vende në anëtarësimin në BE, atëherë 20 vjet më vonë nuk shohim pengesa që vendet e mbetura të Evropës Juglindore me gjithsej 16 milion banorë së shpejti të pranohen së bashku në anëtarësimin në BE, gjë që do të ishte një shtysë shtesë për anëtarësimin e mëvonshëm të Ukrainës, Moldavisë dhe Gjeorgjisë në BE.
U miratuan përfundimet e konferencës[2] dhe u dërguan drejtuesve të shteteve dhe qeverive të rajonit, institucioneve të BE-së dhe administratës amerikane. Pas konferencës, morra pjesë dhe në ndarjen e çmimeve për menaxherët më të mirë dhe personalitetet publike. Ishte bukur të shihje ish-presidentin e Kroacisë Stjepan Mesić, zëvendëskryeministren dhe ministren e punëve të jashtme të Sllovenisë, Tanja Fajon, ministra, kryetarë të dhomave të tregtisë, ambasadorë dhe shumë të tjerë që punojnë së bashku për të ardhmen tonë të përbashkët.
Më la një përshtypje të veçantë kryetarja e re e Sarajevës, Benjamina Karić, me të cilën në orët e mbrëmjes u shëtita nëpër Baščaršinë e mrekullueshme dhe Sarajevën. Dhe çfarë tjetër mund të thotë një njeri përveç se e ardhmja jonë është në bashkëpunim, dhe pasi jemi në periudhën para fillimit të Lojërave Olimpike në Paris, do të përdor moton zyrtare të Lojërave Olimpike, që duhet të jetë edhe motoja jonë: "më shpejt, më shumë, më fort".[3]
Për autorin:
Bogoljub J. Karić, i lindur në vitin 1954 në Pejë/Peja, diplomoi në Fakultetin e Shkencave Natyrore dhe Matematikore në Prishtinë, në departamentin e gjeografisë. Ai përfundoi studimet e magjistraturës në Fakultetin Ekonomik në Nish me temën "Organizimi dhe zhvillimi i bizneseve të vogla". Së bashku me tre vëllezërit dhe motrën e tij, themeloi fabrikën familjare "Braća Karić" në Pejë në vitin 1971. Gjatë pothuajse gjysmë shekulli, ai zhvilloi një kompani të madhe që operon në fusha të ndryshme anembanë botës: telekomunikacion, ndërtimtari, financa, arsim, media, tregti...
Artikulli paraqet mendimin e autorit dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht qëndrimin e IFIMES-it.
Ljubljanë/Beograd/Sarajevë, 12 korrik 2024.
[1] IFIMES – Instituti Ndërkombëtar për Studimet e Lindjes së Mesme dhe Ballkanit me qendër në Lubjanë, Slloveni, ka një status të veçantë konsultativ me Këshillin Ekonomik dhe Social ECOSOC/OKB, Nju Jork, që nga viti 2018, dhe është botues i revistës shkencore ndërkombëtare “European Perspectives”.
[2] Është propozuar që Bogoljub Karić të jetë në krye të Fondit Evropian të Zhvillimit dhe Këshillit Rajonal të Zhvillimit Ekonomik, i cili do të jetë në dispozicion të qeverive për të bërë rajonin tonë dhe qytetarët më të pasur, dhe në një ceremoni iu dorëzua "Çmimi për arritjet jetësore."
[3] »Citius, Altius, Fortius«
Меѓународниот институт за блискоисточни и балкански студии (IFIMES)[1] од Љубљана, Словенија, редовно ги анализира настаните на Блискиот Исток, на Балканот и во светот. Богољуб Ј. Кариќ, истакнат бизнисмен, филантроп и визионер, ги презентира своите погледи и импресии после 45тата интернационална бизнис конференција одржана во Сараево на тема “Заеднички Регионален Пазар”. Неговиот текст насловен „Регионалната соработка и иднината во ЕУ („побрзо, повеќе, посилно“)“ го објавуваме во целост.
Неодамна учествував на 45-та меѓународна деловна конференција во Сараево наречена „Заеднички регионален пазар“. На конференцијата се собраа менаџери од регионот и јавни личности кои можат да придонесат за економската обнова и просперитет на регионот. Доживеав неверојатен пречек и во исто време имав голема чест да бидам главен говорник на конференцијата. Морам да кажам дека слушнав многу паметни мисли и мислења, кои беа искажани и кои можат да бидат корисни за секого, бидејќи се базираат на многу искуства и таленти. Моја желба е овој вид на настан да прерасне во „Давос на Југоисточна и Централна Европа“.
Проблемите на економскиот развој се клучни за нашата иднина, а цврстото семејство е гаранција за нашиот опстанок. Треба еднаш засекогаш да се запре бранот на масовно иселување и да се создадат услови за враќање на нашиот народ, кој замина „трбухом за крухом“. Тоа можеме да го постигнеме само преку економска обнова и создавање на поволна и атрактивна деловна и социјална средина.
Моето предавање на тема „Патот до успехот – Регионална соработка, каде и како понатаму“ предизвика голем интерес кај учесниците, особено иницијативата за формирање на Фонд за зачувување и развој на семејните компании, кој би овозможил опстанок на семејните бизниси, што ќе обезбеди континуитет, односно трансфер на бизнисот од една генерација на друга. На овие простори се е запоставено, вклучително и семејството. Наместо кавгаџиски менталитет треба да се изгради менталитет на соработка, разбирање и зближување.
Оваа иницијатива ќе биде испратена до владите од регионот, но и до институциите на ЕУ, со цел систематски да се реши проблемот на ниво на ЕУ. Го поддржав и формирањето на Европскиот фонд за развој кој би овозможил финансирање и развој на компании и бизниси, а според мојата формула би бил фокусиран исклучиво на основање заеднички вложувања во регионот (joint ventures). Кога ќе ги поврзете луѓето преку заеднички бизнис, многу други работи и процеси ќе одат понепречено. Ова ќе ги зближи луѓето, што ќе придонесе за траен мир и долгорочна стабилност во регионот. Фондот би имал отворен карактер и би привлекувал европски и американски инвеститори, што би било дополнителен поттик за силно заживување на целиот регион.
Се покажа голем интерес за вклучување на сите земји од регионот на специјалната меѓународна изложба ЕКСПО 2027 во Белград, која ја нареков „економска олимпијада“, а притоа ја истакнав клучната улога на претседателот на Србија, Александар Вучиќ, кој успеа во силна меѓународна конкуренција да ја добие организацијата на овој значаен и голем светски настан. Иако Србија е домаќин на ЕКСПО 2027, таа им припаѓа на сите. ЕКСПО 2027 треба да претставува пресвртница не само за Србија, која ќе инвестира 17 милијарди евра во организацијата, што ќе придонесе за развојот на нејзината економија и ќе придонесе за реализација на идејата на претседателот Вучиќ за постигнување БДП од 100 милијарди евра во 2027 година. Повикав на заеднички регионален состанок за организацијата и учеството на ЕКСПО 2027 и убеден сум дека претседателот Вучиќ со задоволство ќе прифати средба со колегите од Југоисточна Европа на таа тема, бидејќи тоа ќе доведе до економски просперитет вреден милијарди евра.
Проширувањето на ЕУ е клучно за иднината на Југоисточна Европа, а нејзиниот просперитет го гледам во членството во ЕУ и заедничкиот европски пазар, бидејќи »влегувањето во ЕУ ќе стави крај на сите турбуленции и искушенија во регионот«. Изгледите за членство се најдобриот можен механизам“ за обезбедување постојана стабилност. Ако европските лидери во 2004 година најдоа сила и храброст колективно да примат 10 земји во ЕУ, тогаш 20 години подоцна не гледаме пречки за останатите земји од Југоисточна Европа со вкупно 16 милиони жители да не бидат примени. Наскоро членство во ЕУ, што би било дополнителен поттик за подоцнежно членство на Украина, Молдавија и Грузија во ЕУ.
Заклучоците[2] од конференцијата беа усвоени и испратени до шефовите на држави и влади од регионот, институциите на ЕУ и администрацијата на САД. По конференцијата присуствував и на доделувањето на наградите на најдобрите менаџери и јавни личности. Убаво беше да се видат поранешниот претседател на Хрватска Стјепан Месиќ, вицепремиерката и министерка за надворешни работи на Словенија Тања Фајон, министри, претседатели на стопански комори, амбасадори и многу други кои заедно работат на нашата заедничка иднина.
Посебен впечаток ми остави младата градоначалничка на Сараево, Бењамина Кариќ, со која вечерта прошетав низ прекрасната Башчаршија и Сараево. И што друго може да се каже освен дека нашата иднина е во соработка, а бидејќи сме во период пред почетокот на Олимписките игри во Париз, ќе го користам официјалниот слоган на Олимписките игри, кој треба да биде и наше мото: „ побрзо, повеќе, посилно“[3].
За авторот:
Богољуб Ј. Кариќ е роден во 1954 година во Пеќ. Дипломирал на Природно-математичкиот факултет во Приштина, на отсекот географија. Магистрирал на Економскиот факултет во Ниш на тема „Организација и развој на малите бизниси“. Заедно со тројца браќа и една сестра ја основал семејната фабрика „Браќа Кариќ“ во Пеќ во 1971 година. Во период од речиси половина век тој развива голема компанија која работи во различни области низ светот: телекомуникациски, градежништво, финансии, образование, медиуми, трговија...
Статијата ја претставува позицијата на авторот и не мора да ја одразува позицијата на IFIMES.
Љубљана/Белград/Сараево, 12 јули 2024 година
[1] ИФИМЕС - Меѓународен институт за блискоисточни и балкански студии со седиште во Љубљана, Словенија, кој има специјален консултативен статус со Економско -социјалниот совет ЕКОСОЦ / ООН, Њујорк, од 2018 година и издавач на меѓународното научно списание »European Perspectives«.
[2] Предложено е и Богољуб Кариќ да биде на чело на Европскиот фонд за развој и на Советот за регионален и економски развој, кои ќе им стојат на располагање на владите од регионот. На церемонијата на господинот Кариќ му беше врачена и „Награда за животно дело“.
[3] »Citius, Altius, Fortius«
