Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES[1]) iz Ljubljane redovno analizira aktualna događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. IFIMES je pripremio analizu aktualne političke situacije u Sjevernoj Makedoniji povodom lokalnih izbora, koji će se održati 17.oktobra 2021. Iz opširne analize „Lokalni izbori u Sjevernoj Makedoniji 2021: Izbori sa historijskim posljedicama“ izdvajamo najvažnije i najzanimljivije dijelove.
U Republici Sjevernoj Makedoniji će se 17.oktobra 2021.godine održati sedmi lokalni izbori od proglašenja nezavisnosti te države. Drugi krug lokalnih izbora održat će se 31.oktobra 2021.godine.
Državna izborna komisija (DIK) je objavila, da su potvrđene 303 liste za gradonačelnike i 567 za članove opštinskih vijeća.
Partije i nezavisni kandidati imaju 19 dana na raspolaganju za kampanju i predstavljanje svojih programa.
Pravo glasa na predstojećim lokalnim izborima imat će 1.824.864 birača državljana Sjeverne Makedonije, koji će u prvom krugu izbora birati gradonačelnike i vijećnike u 80 opština, kao i za glavni grad Skopje. Liste sa kandidatima za gradonačelnike i vijećnike podnijelo je 19 partija i koalicija, a kandidature za 64 nezavisna kandidata i liste podnijele su grupe građana. Lokalni izbori u Sjevernoj Makedoniji biće sprovedeni na 3.480 biračkih mjesta, a nadzirat će ih više od 300 promatrača misije OSCE/ODIHR.
Predstavnici političkih partija koje učestvuju na izborima potpisali su Kodeks kojim su se obavezali da će poštovati osnovna ljudska prava i slobode da bi imali transparentne, inkluzivne i poštene izbore.
Specifičnost lokalnih izbora je, da se prvi put na izbornoj listi nalaze dvije međuetničke predizborne koalicije. Sa jedne strane je koalicija vladajućih partija, koju predvodi Socijaldemokratski savez Makedonije (SDSM) i tri partije Albanaca- DUI, Besa i DPA, dok je na drugoj strani koalicija opozicionih stranaka, koju predvodi konzervativno-desničarski VMRO-DPMNE sa partijama albanskog bloka - Alijansa za Albance i Alternativa.
Republika Sjeverna Makedonija uspjela je, da prevaziđe duboku dugogodišnju političku krizu, prouzrokovanu nezakonitim prisluškivanjem preko 20.000 građana i režimskom pljačkom preko pet milijardi eura javnog novca, održavanjem prijevremenih parlamentarnih izbora u decembru 2016.godine.
Došlo je do demokratske transformacije i konsolidacije te države. Država je uspjela da se izbori između demokracije i autoritarizma odnosno između građanskog i/ili etničkog karaktera Sjeverne Makedonije. Teško naslijeđeno stanje tokom vladavine Nikole Gruevskog (VMRO-DPMNE) ostavilo je dubok trag i dugoročne posljedice. Još uvijek nije došlo do potpune demontaže režima Gruevski – Mijalkov, koji je još uvijek kapilarno prisutan u svim segmentima makedonske države. Ostaci režima Gruevskog vrše stalne opstrukcije i time otežavaju demokratske promjene i stvaranje funkcionalne države.
Članstvom u NATO-u zaokružena je makedonska državnost. NATO garantira opstojnost i teritorijalni integritet moderne makedonske države. Ulaskom u NATO nitko više ne može računati na Sjevernu Makedoniju za svoje velikodržavne projekte, što je posebno važno zbog turbulentnog regionalnog okruženja i brojnih opasnosti. Demokratske promjene i postignuti rezultati u protekle četiri godine pokazali su, da su promjene moguće i ostvarljive i da Sjeverna Makedonija kao i regija Zapadnog Balkana imaju potencijale, koji to omogućavaju. Time je poslana snažna poruka i podsticaj drugim državama u regionu. Također je važno, da je zvanični Brisel prepoznao tok promjena u Sjevernoj Makedoniji ali na njih nije reagirao pozitivno i konstruktivno, iako je to obećao. Bez demokratskih promjena u Sjevernoj Makedoniji ne bi došlo do demokratskih promjena u Crnoj Gori i na Kosovu. Demokratske promjene očekuju i Bosnu i Hercegovinu na narednim parlamentarnim izborima 2.oktobra 2022.godine. Zoran Zaev je zajedno sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem (SNS) i premijerom Albanije Edijom Ramom (PS) pokrenuo najvažniju regionalnu inicijativu „Otvoreni Balkan“, koja će donijeti brojne koristi građanima Sjeverne Makedonije i regiona.
Analitičari smatraju, da je Sjeverna Makedonija najsigurnija[2] zemlja Zapadnog Balkana i bez ijednog međuetničkog incidenta od dolaska na vlast Vlade Zorana Zaeva (SDSM), dok je za vrijeme vladavine Nikole Gruevskog to bila redovna pojava. Najzaslužniji za takvo stanje je ministar unutrašnjih poslova Oliver Spasovski (SDSM) i zbog toga je pod intenzivnim napadima, jer je pored borbe protiv kriminala i poduzetih preventivnih mjera za povećanje sigurnosti u saobraćaju detektirao i demontirao mreže pojedinih stranih obavještajnih službi na teritoriji Sjeverne Makedonije i zbog toga su napadi na njega osmišljeni kao svojevrsna osveta za njegovo uspješno djelovanje.
Predstojeći lokalni izbori predstavljaju šansu za nastavak promjena u Republici Sjevernoj Makedoniji započetih formiranjem koalicione Vlade Republike Sjeverne Makedonije 31.maja 2017.godine predvođene premijerom Zoranom Zaevim (SDSM).
Lokalne teme u izbornoj kampanji su najmanje zastupljene, iako su te teme bliske kandidatima za gradonačelnike, koji su uglavnom nepoznati široj javnosti. Pristup lidera političkih partija je takav, da oni uvijek govore o velikim državnim i strateškim pitanjima. Zbog toga se čak i na lokalnim izborima više glasa za političku partiju, a ne za pojedinca, koji je kandidat za lokalnu funkciju i to je politička anomalija prisutna svo vrijeme u državama regiona.
U fokusu su teme kao što je životni standard građana, vakcinacija protiv Covid-19, ekologija, plan prostornog uređenja, infrastruktura, visina plata i ekonomska politika, borba protiv kriminala i korupcije, otvorena pitanja sa Bugarskom, evropska budućnost, a kao jedna od glavnih tema je i nedavni požar u Tetovu, u kome je poginulo 14 pacijenata u privremenoj Covid bolnici.
Na predstojećim lokalnim izborima ne glasa se samo o gradonačelnicima i vijećnicima u opštinskim/gradskim vijećima, nego se na njima odlučuje o smjeru kojem će ići Republika Sjeverna Makedonija odnosno da li će nastaviti da se razvija i reformira u prosperitetnu i uspješnu zemlju sa brojnim međunarodnim prijateljima ili će se vratiti u period vladavine Nikole Gruevskog i VMRO-DPMNE, koji je igrao na kartu lažnog patriotizma na osnovu koje je opljačkana država za preko pet milijardi eura i nezakonito prisluškivano više od 20.000 građana. VMRO-DPMNE je tokom svoje vladavine 12 godina politički blokirao državu, dok to sada želi fizički organizirajući niz manipulativnih protesta protiv aktualnih vlasti.
Za Republiku Sjevernu Makedoniju od posebne je važnosti, da budu sankcionirani i uvršteni na „crnu listu“ američke administracije svi oni koji opstruiraju ili ne priznaju Prespanski sporazum, koji je donio mir, stabilnost i otvorio šansu za prosperitet Sjeverne Makedonije.
Nikoli Gruevskom u oktobru 2021.godine ističe trogodišnji politički azil u Mađarskoj, i on je pregovarao sa Rusijom i Turskom o mogućnosti pridobivanja političkog azila. Opcija je i mogućnost povratka u Sjevernu Makedoniju poslije lokalnih izbora na kojima bi, po njegovim projekcijama, VMRO-DPMNE odnio pobjedu. Tako bi pokušali izvršiti svrgavanje Zorana Zaeva i njegove vlade i taj scenarij je u igri odvijanjem niza zakulisnih radnji, koje su uglavnom osujećene. To bi bio ponovni početak za Sjevernu Makedoniju i vraćanje na staro stanje – da li to zaista žele građani Sjeverne Makedonije?
Ljubljana/Bruxelles/Washington/Skopje, 8. oktobar 2021
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni konzultativni status pri Ekonomsko-socijalnim vijećem ECOSOC/UN, New York, od 2018.godine.
[2] Izvor: 2021 Global peace index, link: https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/GPI-2021-web.pdf
МАКЕДОНСКИ:
Меѓународниот институт за блискоисточни и балкански студии (ИФИМЕС[1]) од Љубљана редовно ги анализира актуелните настани на Блискиот Исток, Балканот и низ целиот свет. ИФИМЕС подготви анализа на актуелната политичка состојба во Северна Македонија по повод локалните избори, што ќе се одржат на 17 октомври 2021 година. Од обемната анализа „Локални избори во Северна Македонија 2021 година: Избори со историски последици“ ги издвојуваме најважните и најинтересни делови.
Седмите локални избори од прогласувањето на независноста ќе се одржат во Република Северна Македонија на 17 октомври 2021 година, а вториот круг од локалните избори ќе се одржи на 31 октомври 2021 година.
Државната изборна комисија (ДИК) објави дека се потврдени 303 листи за градоначалници и 567 за членови на општинските совети.
Партиите и независните кандидати имаат 19 дена да водат кампања и да ги претстават своите програми.
Право на глас на претстојните локални избори ќе имаат 1.824.864 избирачи од граѓаните на Северна Македонија, кои ќе избираат градоначалници и советници во 80 општини во првиот круг од изборите, како и за главниот град Скопје. Листи со кандидати за градоначалници и советници поднесоа 19 партии и коалиции, а кандидати за 64 независни кандидати и листи поднесоа групи граѓани. Локалните избори во северна Македонија ќе се спроведат на 3.480 избирачки места и ќе ги следат повеќе од 300 набудувачи на ОБСЕ/ОДИХР.
Претставниците на политичките партии кои учествуваат на изборите потпишаа Кодекс со кој се обврзуваат дека ќе ги почитуваат основните човекови права и слободи за да имаат транспарентни, инклузивни и фер избори.
Специфичноста на локалните избори е дека, за првпат, на изборната листа има две меѓуетнички предизборни коалиции. На едната страна е коалицијата на владејачките партии, предводена од Социјалдемократскиот сојуз на Македонија (СДСМ) и три албански партии - ДУИ, Беса и ДПА, додека на другата страна е коалицијата на опозициските партии, предводена од конзервативната десница - ВМРО-ДПМНЕ со албанскиот блок составен од Алијанса за Албанците и Алтернатива.
Република Северна Македонија со одржување на предвремени парламентарни избори во декември 2016 година, успеа да ја надмине длабоката долгогодишна политичка криза, предизвикана од незаконското прислушување на над 20.000 граѓани и грабежот на режимот од над пет милијарди евра народни пари.
Во таа држава постои демократска трансформација и консолидација . Државата успеа да се избори меѓу демократијата и авторитаризмот, односно меѓу граѓанскиот и / или етничкиот карактер на Северна Македонија. Сепак тешката наследена ситуација за време на владеењето на Никола Груевски (ВМРО-ДПМНЕ) остави длабока трага и долгорочни последици. Режимот Груевски-Мијалков, се уште е капиларен во сите сегменти на македонската држава, односно уште не е целосно демонтиран. Остатоците од режимот на Груевски постојано ги опструираат процесите, што ги отежнува демократските промени и создавањето функционална држава.
Сепак членството на Северна Македонија во НАТО ја заокружи македонската државност. НАТО гарантира опстанок и територијален интегритет на модерната македонска држава. Со влегувањето во НАТО, никој не може да смета на Северна Македонија за неговите големодржавни проекти, што е особено важно поради турбулентната регионална средина и бројните опасности. Демократските промени и постигнатите резултати во изминатите четири години покажаа дека промените се можни и остварливи и дека Северна Македонија, како и регионот на Западен Балкан имаат потенцијал да го сторат тоа. Ова испрати силна порака и охрабрување до другите земји во регионот. Исто така, важно е што официјален Брисел го призна текот на промените во Северна Македонија, но не реагираше на нив позитивно и конструктивно, иако вети дека ќе го стори тоа. Без демократски промени во Северна Македонија, немаше да има демократски промени во Црна Гора и Косово. Согласно ова сценарио демократски промени ја чекаат Босна и Херцеговина на следните парламентарни избори на 2 октомври 2022 година. Во меѓувреме Зоран Заев (СДСМ), заедно со претседателот на Србија Александар Вучиќ (СНС) и премиерот на Албанија Еди Рама (ПС), ја започнаа најважната регионална иницијатива „Отворен Балкан“, која ќе донесе бројни придобивки за граѓаните на Северна Македонија и регион.
Затоа аналитичарите веруваат дека Северна Македонија е најбезбедна[2] земја на Западен Балкан и без никаков меѓуетнички инцидент од доаѓањето на власт на Владата на Зоран Заев (СДСМ), додека за време на владеењето на Никола Груевски тоа беше редовна појава. Министерот за внатрешни работи, Оливер Спасовски (СДСМ), е најодговорен за оваа ситуација и затоа е под интензивни напади, бидејќи покрај борбата против криминалот и превентивните мерки преземени за зголемување на безбедноста во сообраќајот, откри и демонтираше мрежи на одредени странски разузнавачките служби во Северна Македонија. Од тогаш, нападите врз него беа замислени како еден вид одмазда за неговата успешна акција.
Претстојните локални избори претставуваат шанса за продолжување на промените во Република Северна Македонија, кои започнаа со формирањето на коалициската влада на 31 мај 2017 година, предводена од премиерот Зоран Заев (СДСМ).
Локалните теми се најмалку застапени во изборната кампања, иако овие теми се блиски до кандидатите за градоначалници, кои во голема мера се непознати за пошироката јавност. Пристапот на лидерите на политичките партии е таков што секогаш зборуваат за големи државни и стратешки прашања. Затоа и на локалните избори, повеќе гласови се даваат за политичка партија, а не за поединец, кој е кандидат за локална позиција, и тоа е политичка аномалија присутна цело време во земјите од регионот.
Фокусот е на теми како што се стандардот на живеење на граѓаните, вакцинација против „Ковид-19“, екологија, план за инвестиции во слободни економски зони, инфраструктура, плати и економска политика, борба против криминалот и корупцијата, отворени прашања со Бугарија, европската иднина и како една од главните теми е неодамнешниот пожар во Тетово, во кој 14 пациенти загинаа во модуларната „Ковид“ болница.
Од тука на претстојните локални избори не се гласа само за градоначалници и советници во општинските / градските совети, туку се одлучува и за правецот на Република Северна Македонија, односно дали ќе продолжи да се развива и реформира во просперитетна и успешна земја со многу меѓународни пријатели. или ќе се врати во времето на владеењето на Никола Груевски и ВМРО-ДПМНЕ, кои играа на картата на лажен патриотизам врз основа на кој беше ограбена државата за над пет милијарди евра, а повеќе од 20.000 граѓани беа незаконски прислушкувани. ВМРО-ДПМНЕ на тој начин ја блокираше државата 12 години за време на нејзиното владеење, додека сега тоа сака да го стори тоа со физичко организирање серија манипулативни протести против актуелните власти.
За Република Северна Македонија е од особено значење сите оние што го попречуваат или не го признаваат Договорот од Преспа, кој донесе мир, стабилност и отвори шанса за просперитет на Северна Македонија, да бидат санкционирани и вклучени во „црната листа“ на американската администрација.
Тригодишниот политички азил на Никола Груевски во Унгарија истекува во октомври 2021 година и тој веќе преговара со Русија и Турција за можноста за добивање политички азил. Опција е и можноста за враќање во Северна Македонија по локалните избори, на кои, според неговите проекции, би победила ВМРО-ДПМНЕ. Така, тие би се обиделе да го соборат Зоран Заев и неговата влада, а тоа сценарио го спроведуваат со серија акции зад сцената, кои во најголем дел беа спречени. Тоа би било нова катастрофа за Северна Македонија и враќање во староте лоши времиња - прашањето е дали граѓаните на Северна Македонија навистина го сакаат тоа?
Љубљана/Брисел/Вашингтон/Скопје, 8 октомври 2021 година
[1] ИФИМЕС - Меѓународниот институт за блискоисточни и балкански студии со седиште во jубlана, Словенија, има специјален консултативен статус со Економско -социјалниот совет ЕКОСОЦ/ООН, Њујорк, од 2018 година.
[2] Извор: 2021 Global peace index, линк: https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/GPI-2021-web.pdf
