Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES[1]) iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. Dr. Tomi Dimitrovski je bivši makedonski ambasador u Republici Sloveniji (2014-2018) i bivši generalni konzul u Solunu, Republika Grčka (2007-2014). U svom članku pod naslovom „Lokalni izbori u Grčkoj 2023: Hoće li novoizabrani predsjednik SIRIZE uspjeti razbiti dominaciju Nove demokratije?Локални избори во Грција 2023: Ќе успее ли новоизбраниот Претседател на СИРИЗА да ја прекине доминацијата на Нова Демократија/“ analizira aktuelna dešavanja u Grčkoj u kontekstu lokalnih izbora, koji će se održati 8.oktobra 2023.godine. Njegov članak objavljujemo u cijelosti.
Republika Grčka ima specifičnu lokalnu samoupravu. Država sa novim teritorijalnim uređenjem od 2011. godine ima 325 opština i 13 regija. Funkcioneri lokalne uprave u ovom sastavu imali su mandat od četiri godine. Aktuelnom lokalnom vlašću dominiraju gradonačelnici iz Nove Demokratije (članica Evropske narodne partije - EPP). Predsjednik Nove Demokratije (ND) i trenutni premijer Grčke je Kyriakos Mitsotakis (1968).
Novi gradonačelnici će imati mandat od pet godina (prema novom izbornom zakonu), od 1. januara 2024. do 31. decembra 2028. godine. Kandidat za gradonačelnika može biti izabran i u prvom krugu izbora ukoliko osvoji 43% plus jedan glas. No, nakon drugog kruga lokalnih izbora, 15. oktobra uvečer, znat će se koja će stranka pobijediti na izborima za čelnike lokalne samouprave.
Tradicionalno, snage u lokalnoj samoupravi će odmjeriti vladajuća Nova Demokratija, vodeća opoziciona stranka SIRIZA, i PASOK (član Partije Evropskih Socijalista - PES). Naravno, grčki zakon dozvoljava i kandidaturu nezavisnih kandidata.
Da li je kampanja za predstojeće lokalne izbore u sjenci nedavnih neposrednih unutarstranačkih izbora (na kojima su glasali članovi stranke) za novog lidera krajnje lijeve SIRIZE. Bivši premijer Grčke Alexis Tsipras (1974) podnio je ostavku na čelnu poziciju stranke nakon poraza na parlamentarnim izborima u junu ove godine. Izborni triler sa Stefanosom Kasselakisom (1988), sada novoizabranim liderom SIRIZE, bio je glavna tema u medijima. Ali zapravo, njegov izbor možda na kraju kampanje nije bio iznenađenje s obzirom na to da je svugdje bio prisutan u medijima. Kasselakis potiče iz atinskog naselja Maroussi i do sada nije bio poznat grčkoj visokoj politici. Majka mu je stomatolog, a otac lokalni biznismen. Sa 14 godina Kasselakis je osvojio srebrenu medalju u natjecanju Archimedes od Grčke Matematičke Asocijacije i zatim je otišao u Sjedinjene Države kako bi nastavio školovanje. Tamo je dobio i stipendiju na Univerzitetu Pennsylvania, odakle je kasnije dobio i diplomu. Po ovoj temi Kasselakis se razlikuje od Tsiprasa, koji je imao poteškoća sa nivoom znanja engleskog jezika. Kasselakis također ima prethodno radno iskustvo u Goldman Sachsu, a sada je vlasnik brodarske kompanije.
Kasselakis je 29.avgusta ove godine kandidirao na unutarstranačkim izborima u najvećoj opozicionoj stranci SIRIZA. I sa samo 27 dana kampanje, koristeći u velikoj mjeri društvene mreže, uspio je uvjeriti birače i postati novi predsjednik stranke. Odnio je uvjerljivu pobjedu osvojivši 57% glasova (od 130.000 učesnika na izborima). On nema nikakvog političkog iskustva, osim svog volonterskog angažmana (dok je bio student) u kampanji Josepha Bidena na unutrašnjim izborima Demokratske stranke u SAD-u 2008. godine. Karizmatični Kasselakis svojom neposrednošću i jednostavnošću u nastupima veoma podsjeća na svog prethodnika Tsiprasa. Ovo je jedan od postulata na kojem će Kasselakis pokušati da se afirmiše, kao „momak iz susjedstva“ koji je sam napravio svoj put do uspjeha. Za razliku od svog glavnog političkog protivnika, premijera Mitsotakisa, koji dolazi iz poznate grčke političke elite.
Kasselakis živi sa svojim partnerom Tylerom McBethom kojeg je upoznao u Sjedinjenim Državama 2019. godine. Ali Kasselakis tvrdi da on ne živi gay agendu već ljudsku agendu. Kasselakis se sada suočava sa velikom borbom, jer je u svojoj kampanji nagovijestio da želi napraviti mnoge promjene u grčkom društvu. Uz mnogo toga, obećava i ukidanje obaveznog služenja vojnog roka, te odvajanje crkve od države. Ali prvo mora otići na obavezno služenje vojnog roka s obzirom da je u proteklom periodu živio u inostranstvu i podliježe pozivu za služenje redovnog vojnog roka u Grčkoj. Naime, Kasselakis se ove godine, neposredno pred parlamentarne izbore, vratio u Grčku, ali nije uspio da osvoji poslanički mandat. Sada kada se vratio u zemlju i dok još nije prekoračio starosnu granicu za odsluženje vojnog roka, morat će otići na redovno služenje vojnog roka na tri sedmice, dok ostatak vojnog roka može otkupiti. Kaselakis je rekao da želi da služi svoj redovni vojni rok na granicama svoje zemlje, odnosno na grčko-turskoj granici.
Još je prerano. Kasselakis nije imao priliku da utiče na izbor kandidata za predstojeće lokalne izbore. Uostalom, on je izabran za novog čelnika, samo 14 dana prije prvog kruga lokalnih izbora. Nova Demokratija na čelu sa predsjednikom Mitsotakisom je u usponu posljednjih nekoliko godina i odnijela je uvjerljivu i historijsku pobjedu na posljednjim parlamentarnim izborima ove godine.
Ovog ljeta Grčku su pogodili razorni požari i poplave, uz ljudske žrtve i ogromnu materijalnu štetu. Čini se da Mitsotakisova vlada nije bila u potpunosti uspješna u suočavanju sa ovim elementarnim katastrofama. Ali sve to nije uništilo visok rejting stranke. Nova Demokratija uspjela je zadržati vodstvo u posljednjim anketama u Grčkoj, sa 16 do 19% ispred SIRIZE. Uostalom, Nova Demokratija je možda najuspješnija stranka iz porodice Evropske Narodne Partije (EPP).
Kasselakis je također počeo sa niskim pozitivnim rejtingom od samo 32% (specifičan parametar mjeren od strane grčkih agencija za ispitivanje javnog mnijenja, pozitivna naspram negativne ocjene svakog lidera političke stranke). Njegov prethodnik Tsipras, kada je 2008.godine izabran za lidera stranke, započeo je sa pozitivnim rejtingom od 68%. Za Kasselakisa se stvari još više kompliciraju, jer su mnogi u stranci nezadovoljni njegovim izborom. U posljednjim anketama šest od deset ispitanika vjeruje da će doći do raskola u SIRIZI. Trenutno je u stranci proglašeno primirje do predstojećih izbora.
Ovih dana, uoči lokalnih izbora, objavljeni su rezultati turističke sezone u Grčkoj, gdje je ova djelatnost ponovo zabilježila historijski visoke rezultate, kako po broju dolazaka turista u zemlju, tako i po ekonomskim parametrima. Sadašnja lokalna samouprava ima veliku ulogu u turističkom razvoju zemlje. Ne zaboravimo saradnju lokalne administracije sa vladom u Atini, koja je u potpunosti sastavljena od članova Nove demokratije.
Funkciju gradonačelnika Atine posljednje četiri godine obavlja Kostas Bakoyanis (1978). Bakoyanis je sin sestre premijera Mitsotakisa i ponovo se kandidira na predstojećim izborima. Glavni grad Atina može se pohvaliti novim ulaganjima u metro, ali i impresivnim ulaganjima domaćih i stranih kompanija iz privatnog sektora u sektor stanogradnje, turizma i zabave. Projekat Ellinicon u Atini uključuje 2.000.000 kvadratnih metara investicija vrhunske klase u Metropolitan Park u Atini.
Čini se da Solun, drugi po veličini grad u Grčkoj, zaostaje za glavnim gradom. Investicije u metro u Solunu su, međutim, spore. Međutim, trebalo bi da bude pušten u rad 2024.godine. Mitsotakisov cilj je da nakon drugog kruga lokalnih izbora trijumfalno objavi da je Nova demokratija pobijedila u svih 13 regija i da je Grčka ponovo obojena u plavo (aludirajući na boju stranke).
Pobjeda SIRIZE (u kontekstu osvojenih gradonačelničkih mandata) na predstojećim lokalnim izborima trenutno se čini nemogućom. Ali izbor izvanrednog Kaselakisa za novog lidera stranke nagovještava stari novi trend u grčkoj politici.
Od 2021.godine mnogo se očekivalo nakon izbora Nikosa Androulakisa za novog predsjednika PASOK-a. Ali sada sa izborom Kaselakisa na čelo SIRIZE, povećale su se šanse da ova stranka kao radikalno ljevičarska stranka ostane glavni protivnik Nove Demokratije. Također treba napomenuti da do sada nije bilo koalicije između dvije vodeće ljevičarske stranke ni na jednom nivou. Ali budite oprezni, u ovom trenutku drugi politički rejting nakon premijera Mitsotakisa ima predsjednik Komunističke partije Grčke (KKE), Dimitris Koutsoumbas (1955). Kasselakis je treći, Androulakis četvrti po rejtingu. I jedno je sigurno, Kasselakis je već sada pobjednik u jednoj stvari. On je ukrao show ostalim političarima i nepresušni je izvor inspiracija za medije i brine da ne bude dosadno.
Predstojeći lokalni izbori neće promijeniti raspored snaga. Dominacija Nove Demokratije će se nastaviti još neko vrijeme. Iza ove stranke stoji moćna i organizirana propagandna mašinerija. Kasselakis je više puta optužio medije da su pristrani u korist Nove Demokratije.
Međutim, trenutno se postavlja pitanje da li će Kasselakis svojom ljudskom agendom i nagovještajem mnogih promjena uspjeti u budućnosti ugroziti čelnu poziciju Nove demokratije na čelu sa premijerom Mitsotakisom. To što Kaselakis nije član grčkog parlamenta je mali hendikep. Postoji mogućnost da neki od poslanika u grčkom Parlamentu podnese ostavke i time otvori put Kaselakisu da postane poslanik (s obzirom da je bio na listi koja to dozvoljava). Ali ovaj potez nije naišao na dobar odjek, a sam Kasselakis je nagovijestio da mu to nije glavni cilj.
Grci vole da se ponose svojom slavnom prošlošću, a posebno ističu svoj kontinuitet od antičkih vremena. U staroj Grčkoj, u tadašnjim elitnim krugovima, kako ističu historičari, postojao je zanimljiv trend. Mnogi muškarci visokorangirani krugovi u staroj Grčkoj imali su javno izraženu kulturu življenja vrlo sličnu današnjoj LGBT zajednici.
U posljednjih nekoliko decenija, Grčku je u nekoliko navrata uspješno vodila konzervativna Nova Demokratija, na centralnom i lokalnom nivou. Postavlja se pitanje da li je moguće da nakon 2000 godina u vrhu grčke elite i izvršne vlasti, ponovo vlast preuzme pripadnik LGBT zajednice, koji ne skriva svoju pripadnost.
O autoru
Dr. Tomi Dimitrovski je bivši makedonski ambasador u Republici Sloveniji (2014-2018) i bivši generalni konzul u Solunu, Republika Grčka (2007-2014). Tomi Dimitrovski je doktor nauka (Univerzitet Sheffield, Ujedinjeno Kraljevstvo, 2018). Predaje strateško upravljanje zdravstvenim organizacijama na Univerzitetu Sheffield, Ujedinjeno Kraljevstvo, i zdravstveni menadžment na Evropskom kampusu Univerziteta York u Solunu, Republika Grčka.
Članak predstavlja stav autora in ne odražava nužno stav IFIMES-a.
Ljubljana/Skopje 4.oktobar 2023
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni konzultativni status pri Ekonomsko-socijalnim vijećem ECOSOC/UN, New York, od 2018.godine. i izdavač je međunarodne naučne revije “European Perspectives”.
МАКЕДОНСКИ/MAKEDONSKI:
Меѓународниот институт за блискоисточни и балкански студии (ИФИМЕС[1]) од Љубљана, Словенија, редовно ги анализира настаните на Блискиот Исток, на Балканот, и во светот. Д-р. Томи Димитровски е поранешен македонски Амбасадор во Република Словенија (2014-2018) и поранешен Генерален Конзул во Солун, Република Грција (2007-2014). Во својата статија со наслов „Локални избори во Грција 2023: Ќе успее ли новоизбраниот Претседател на СИРИЗА да ја прекине доминацијата на Нова Демократија“, тој ги анализира актуелните настани во Грција во контекст на локални парламентарните избори во Република Грција, кои ќе се одржат на 8ми Октомври 2023 година. Неговата статија ја објавуваме во целост.
Република Грција има специфична локална самоуправа. Земјата со новата територијална поделба од 2011та година има 325 општини и 13 региони. Функционерите на локалната управа во овој состав имаа мандат од четири години. Во сегашната локална власт преовладуваат градоначалници од Нова Демократија (членка на Европската Народна Партија - ЕПП). Претседател на Нова Демократија и актуелен Премиер на Грција е Кирјакос Мицотакис (1968).
Новите градоначалници ќе имаат мандат од пет години (според новиот изборен закон), и тоа од 1ви Јануари 2024та до 31ви Декември 2028ма. Кандидатот за градоначалник може да биде избран и во првиот круг доколку освои 43% плус еден глас. Но после вториот круг на локалните избори, вечерта на 15ти Октомври ќе се знае која партија ќе надвладее во изборот на челници на локалната самоуправа.
Традиционално силите во локалната самоуправа ќе ги одмерат владејачката Нова Демократија, водечката опозициска партија СИРИЗА, и ПАСОК (членка на Партијата на Европските Социјалисти - ПЕС). Се разбира, грчкиот закон дозволува и кандидатура на независни кандидати.
Но кампањата за претстојните локални избори падна во сенка на внатрепартиските непосредни избори (гласаа членовите на партијата) за нов лидер на крајно левичарската СИРИЗА. Некогашниот Премиер на Грција Алексис Ципрас (1974) даде оставка од лидерското место на партијата после поразот на парламентарните избори во Јуни годинава. Изборниот трилер со Стефанос Каселакис (1988) сега веќе новоизбран лидер на СИРИЗА беше главна тема во медиумите. Но впрочем неговиот избор можеби на крајот на кампањата и не беше изненадување со оглед дека тој беше присутен насекаде во средствата за јавно информирање. Каселакис потекнува од населбата Маруси во Атина и до сега не и беше познат на грчката висока политика. Мајка му е стоматолог а татко му локален бизнисмен. Каселакис на својата 14та година освои сребрен медал на натпреварот Archimedes на Грчката Математичка Асоцијација и потоа замина во САД да го продолжи образованието. Таму доби и стипендија на Универзитетот Пенсилванија од каде што покасно се здоби и со диплома. На оваа тема Каселакис се разликува од Ципрас кој имаше потешкотии со нивото на познавање на англискиот јазик. Каселакис има и поранешно работно искуство во Goldman Sachs, и сега поседува и компанија за поморски транспорт.
На 29ти Август годинава, Каселакис се кандидираше на внатрепартиските избори во најголемата опозициска партија СИРИЗА. И само со 27 дена кампања, користејќи ги во голема мера и социјалните медиуми тој успеа да ги убеди гласачите и стана новиот Претседател на партијата. Извојува убедлива победа освојувајќи 57% од гласовите (од 130 000 учесници на изборите). Тој нема политичко искуство, доколку се исклучи неговиот волонтерски ангажман (додека беше студент) во кампањата на Џо Бајден на внатрепартиските избори на Демократите во САД во 2008ма година. Харизматичниот Каселакис со својата непосредност и едноставност во своите настапи многу потсетува на неговиот претходник Ципрас. Ова е еден од постулатите каде што Каселакис ќе проба да се наметне, како „момче од соседството„ кој сам го изодел својот животен пат кон успехот. За разлика од неговиот главен политички опонент Премиерот Мицотакис, кој е по потекло од позната грчка политичка елита.
Каселакис живее со неговиот партнер Tyler McBeth кој го има запознаено во САД во 2019та година. Но Каселакис тврди дека тој не живее геј агенда туку човечка агенда. Каселакис сега е исправен пред голема борба со оглед дека тој во својата кампања укажа дека сака да направи многу промени во грчкото општество. Покрај многуте нешта тој ветува и укинување на задолжителното служење на воен рок, и одвојување на црквата од државата. Но прво мора да оди на задолжително отслужување на воениот рок. Со оглед дека во изминатиот период живееше во странство и на подлежеше на повик во редовната воена служба во Грција. Впрочем, Каселакис се врати во Грција годинава, непосредно пред парламентарните избори, но не успеа да се избори за пратенички мандат. Сега кога се врати во земјата и сеуште ја нема надминато старосната граница за отслужување на воен рок ќе мора да оди три недели во редовна воена служба, додека остатокот од задолжителниот воен рок може да го откупи. Каселакис изјави дека сака редовниот рок да го отслужи на границите на својата земја, и тоа на Грчко-турската граница.
Сеуште е премногу рано. Каселакис немаше можност да влијае на изборот на кандидатите за претстојните локални избори. Впрочем тој беше избран за нов лидер, само 14 дена пред првиот круг на локалните избори. Нова Демократија на чело со Претседателот Мицотакис е во подем последните неколку години и извојува убедлива и историска победа на последните парламентарни избори годинава.
Ова лето Грција ја зафатија разорни пожари и поплави, со човечки жртви и енормни материјални штети. Владата на Мицотакис како да не беше целосно успешна во справувањето со овие елементарни непогоди. Но сето ова не го урниса високиот рејтингот на партијата. Нова Демократија успеа да го задржи водството на последните анкети во Грција, и тоа со 16 до 19% пред СИРИЗА. Впрочем Нова Демократија е можеби најуспешната партија од семејството на Европската Народна Партија.
Каселакис стартуваше и со слаб позитивен рејтинг од само 32% (специфичен параметар што го мерат грчките агенции за испитување на јавното мислење, позитивен наспроти негативен рејтинг на секој лидер на политичките партии). Неговиот претходник Ципрас кога беше избран за лидер на партијата во 2008ма стартуваше со 68% позитивен рејтинг. Работите се додатно комплицирани за Каселакис, со оглед дека во партијата има доста незадоволни од неговиот избор. На последните анкети, шест од десет испитаници мислат дека во СИРИЗА ќе се случи раскол. Во моментов во партијата е прогласено примирје до претстојните избори.
Деновиве во пресрет на локалните избори беа објавени резултатите од туристичката сезона во Грција, каде што оваа дејност повторно бележи историско високи резултати. И во бројот на туристички пристигнувања во земјата и во економските параметри. Сегашната локална управа има голема улога во туристичкиот развој на земјата. Да не ја заборавиме и соработката на локалната управа со владата во Атина составена целосно од членови на Нова Демократија.
Функцијата градоначалник на Атина последниве четири години ја извршува Костас Бакојанис (1978). Бакојанис е внук од сестра на Премиерот Мицотакис, и повторно се кандидираше на претстојните избори. Главниот град Атина може да се пофали со нови инвестиции во метрото но и импресивни вложувања од домашни и странски компании од приватниот сектор во секторите домување, туризам, и забава. Проектот Елиникон во Атина вклучува 2 000 000 квадратни метри инвестиции во врвна класа во Метрополитан Парк во Атина.
Солун, вториот град по големина во Грција, малку како да заостанува зад главниот град. Инвестициите во метрото во Солун иако одат бавно. Сепак тоа би требало да биде ставено во функција во 2024та година. Целта на Мицотакис после вториот круг на локалните избори е триумфално да објави дека Нова Демократија ги освоила сите 13 Периферии и дека Грција е повторно обоена во сино (алудирајќи на партиската боја).
Победата на СИРИЗА (во контекст на освоени градоначалнички мандати) на претстојните локални избори во моментов изгледа невозможна. Но изборот на несекојдневниот Каселакис за нов партиски лидер навестува старо нов тренд во грчката политика.
Од 2021ва година многу се очекуваше после изборот на Никос Андрулакис за нов Претседател на ПАСОК. Но сега со изборот на Каселакис на чело на СИРИЗА, се зголемија шансите оваа крајно левичарска партија да остане главен опонент на Нова Демократија. Треба да се напомене и дека до сега немало коалицирање помеѓу двете водечки левичарски партии на ниедно ниво. Но внимавајте, во моментов, втор по политички рејтинг после Премиерот Мицотакис е Претседателот на Комунистичката Партија на Грција – ККЕ, Димитрис Куцумбас (1955). Каселакис е трет, Андрулакис е четврт по рејтинг. Но едно е сигурно, Каселакис уште сега е победник во една работа. Тој им го украде шоуто на останатите политичари и е непресушен извор на инспирација за медиумите. Кога и да го следите нема да ви биде досаден.
Претстојните локални избори нема да го сменат распоредот на силите. Доминацијата на Нова Демократија ќе продолжи уште некое време. Зад оваа партија стои моќна и организирана пропагандна машинерија. Каселакис во неколку наврати ги обвини медиумите дека се пристрасни во полза на Нова Демократија.
Сепак во моментов се поставува прашањето дали Каселакис, со својата човечка агенда и навестување на многу промени ќе успее, но во иднина, да ја загрози водечката позиција на Нова Демократија на чело со Премиерот Мицотакис. Тоа што Каселакис не е член на грчкиот Парламент е мал хендикеп. Постои можност некои од пратениците да дадат оставки и со тоа да го отворат патот Каселакис да стане пратеник (со оглед дека се наоѓаше на листата што го овозможува тоа). Но овој потег не наиде на добар одѕив, а и самиот Каселакис укажа дека тоа не му е главна цел.
Грците сакаат да се гордеат со своето славно минато, и особено го потенцираат својот континуитет од античките времиња. Во старата Грција, во тогашните елитни кругови, како што укажуваат историчарите, постоел еден интересен тренд. Многу машки високо позиционирани кругови во античка Грција имале јавно искажана култура на живеење многу слична на денешната ЛГБТ заедница.
Грција во последните неколку децении во повеќе наврати успешно е предводена од конзервативната Нова Демократија, на централно и локално ниво. Се поставува прашањето дали е можно после 2 000 години во врвот на грчката елита, и извршна власт, да се вивне припадник на ЛГБТ заедницата кој не ја крие својата припадност кон неа.
За авторот:
Др. Томи Димитровски е поранешен македонски Амбасадор во Република Словенија (2014-2018) и поранешен Генерален Конзул во Солун, Република Грција (2007-2014). Томи Димитровски докторирал на University of Sheffield, United Kingdom и предава стратегиско управување со здравствените организации на University of Sheffield, United Kingdom, како и здравствен менаџмент на CITY College, University of York Europe Campus во Солун, Република Грција.
Текстот претставува личен став на авторот кој не во сите случаи е идентичен со ставовите на ИФИМЕС
Љубљана/Скопје 4ти Октомври 2023
[1] ИФИМЕС - Меѓународен институт за блискоисточни и балкански студии со седиште во Љубљана, Словенија, кој има специјален консултативен статус со Економско - социјалниот совет ЕКОСОЦ/ООН, Њујорк, од 2018 година и издавач на меѓународното научно списание »European Perspectives«.
