Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1] iz Ljubljane, redovno analizira događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. IFIMES je povodom drugog kruga lokalnih izbora na Kosovu, koji će se održati 14.novembra 2021.godine pripremio analizu aktualne političke situacije. Iz opširne analize „Lokalni izbori na Kosovu 2021: Prekretnica u borbi protiv kriminala i korupcije/Zgjedhjet Lokale në Kosovë 2021: Një moment historik në luftën kundër krimit dhe korrupsionit” izdvajamo najvažnije i najzanimljivije dijelove.
Drugi krug lokalnih izbora na Kosovu će se održati 14.novembra 2021.godine u 21 opštini, a u kojima nijedan od kandidata za gradonačelnike nije uspio da osvoji više od 50% podrške birača u prvom krugu izbora, od kojih je samo jedna u kojoj živi većinski srpsko stanovništvo - Klokot. Osim Klokota, drugi krug lokalnih izbora održat će se u Đakovici, Glogovcu, Gnjilanu, Dragašu, Istoku, Kačaniku, Klini, Kosovu Polju, Kamenici, Obiliću, Orahovcu, Podujevu, Prištini, Prizrenu, Štimlju, Vitini, Vučitrnu, Mališevu, Juniku i Mamušu. U prvom krugu lokalnih izbora izabrano je 17 gradonačelnika od ukupno 38 opština.
Prema konačnim rezultatima CIK-a, LDK i PDK će u novom sazivu lokalnih skupština imati po 206 odbornika, LVV 193 odbornika. Srpska lista je četvrta po broju osvojenih odborničkih mjesta 147, a potom slijede Alijansa za budućnost Kosova (AAK) Ramusha Haradinaja sa 120, NISMA sa 21 odborničkim mjestom, a Alijansa za novo Kosovo (AKR) Behgjeta Pacollija sa osam.
Kada je riječ o broju osvojenih glasova odbornika – LDK je osvojila 170.134, a PDK 161.645 i LVV sa preko 168 hiljada glasova.
„Srpska lista“, koja je vodeća partija kosovskih Srba i koja uživa snažnu podršku predsjednika Srbije Aleksandra Vučića (SNS), trijumfirala je u svih deset opština sa srpskom većinom na Kosovu. Srpska lista nema opozicije među srpskim biračima.
Situacija na terenu tokom prvog kruga izborne kampanje je eskalirala od napetosti do oružanih incidenata te raspoređivanju teško naoružanih snaga specijalnih jedinica kosovske policije (ROSU). Kao reakcija na poteze kosovske vlade došlo je do postavljanja barikada na graničnim/administrativnim prelazima Jarinje i Brnjak od strane lokalnih kosovskih Srba.
Analitičari smatraju, da je Srpska lista trijumfirala na lokalnim izborima na Kosovu ponajviše zbog snažne podrške službenog Beograda i posebno predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, koji pored podrške obezbjedio značajna finansijska sredstva kao vid pomoći kosovskim Srbima, a posebno napore, koje je uložio u dijalog između zvaničnog Beograda i Prištine uz posredovanje EU.
Lokalni izbori održavaju se vrijeme pandemije Covid-19, koja je nezaobilazna tema izborne kampanje. Umjesto da se bave lokalnim temama važnim za svakodnevni život građana kojima bi se unaprijedio život građana u izbornoj kampanji su prevladale teme iz sfere „visoke“ politike.
Pored teme zvaničnog dijaloga između Beograda i Prištine dominirale su teme kao što su Specijalni sud za ratne zločine (KSC-SPO), odnosi SAD – Kosovo, NATO, EU, „Otvoreni Balkan“, vizna liberalizacija, realizacija Briselskog i Washinghtonskog sporazuma, formiranje Zajednice srpskih opština (ZSO), formiranja kosovske vojske. Nezaobilazna tema bila je i ujedinjenje Kosova i Albanije. U pojedinim momentima u kampanji se više govorilo o predsjedniku Srbije Aleksandru Vučiću nego o samim lokalnim izborima, posebno zbog održanog samita pokreta Nesvrstanih u Beogradu povodom 60 godina od njegovog osnivanja.
Analitičari smatraju, da su vrlo opasne ideje i namjere o pripajanju Kosova Albaniji, jer mogu pokrenuti lančanu reakciju u regionu i ugroziti ionako krhak mir i prividnu stabilnost. Mnogo je važnije adekvatno suočavanje sa prošlošću, koje će doprinijeti ozdravljenju postratnih društava kao i prekid ratno-huškačke retorike pojedinih političkih čelnika.
Istraživanja su pokazala da se glavnina korupcije odvija u lokalnim zajednicama na Kosovu. Albin Kurti i Pokret Samoopredjeljenje parlamentarne izbore su dobili na programu borbe protiv kriminala i korupcije, koju su simbolizirali Demokratska partija Kosova (PDK), Demokratski savez Kosova (LDK) i Alijansa za budućnost Kosova (AAK).
Preteča kriminala je bila u različitim fondovima. Fond Vendlindja thrret (Domovina zove), je fond koji je kontrolisao jedan od čelnika Demokratske partije Kosova (PDK) i njegov brat. U taj fond je sakupljan novac po Evropi. Narodni pokret Kosova „Levizja Popullore e Kosoves“ nastao 1997-98, sakupljao je novac u dijaspori, a iz toga je nastala Demokratska partija Kosova (PDK) 1999.godine te „Fond 3%“ nastao je 1991.godine pod kontrolom Demokratskog saveza Kosova (LDK).
Brojne privatizacije kompanija bile su netransparentne kao što su Sharrcem (cementara), gdje se sa vlasničkom strukturom povezuje Hashim Thaçi, kompanija Amortizeri iz Prištine, Feronikel iz Glogovca (Drenas). Postavlja se pitanje kako su Kosovska energetska korporacija (KEK), distribucija i aerodrom te gradnja puteva bili privatizirani ili dati na koncesiju Turcima. Na Kosovu su zabilježeni brojni primeri kriminala, korupcije i zastrašivanja. Predstavnici EU na Kosovu, misije EULEX izrazili su zabrinutost povodom prijavljenih slučajeva prijetnji, zastrašivanja i pritisaka. Interesne sfere između političkih elita podijeljene su i funkcionišu po neformalnom dogovoru da „niko nikoga ne dira“. Tu treba dodati nezakonitu trgovinu narkoticima i ljudima.
Analitičari smatraju, da će aktualna vlada na Kosovu nastaviti intenzivnu i nemilosrdnu borbu protiv kriminala i korupcije, a za kriminalne i koruptivne strukture najveću prepreku i glavnu branu predstavljaju premijer Albin Kurti, ministar unutrašnjih poslova Xhelal Sveçla i ministrica pravosuđa Albulena Haxhiu. Pošto su lokalne zajednice leglo korupcije upravo su lokalni izbori prilika da političko-kriminalno-koruptivne strukture zaštite svoje interese suprotstavljajući se aktualnim vlastima i LVV. Zbog toga će se intenzivirati napadi na trio Kurti-Sveçla-Haxhiu sa ciljem njihove eliminacije iz političkog života. Zbog toga lokalni izbori predstavljaju prekretnicu u borbi protiv kriminala i korupcije na Kosovu, jer su do sada lokalne zajednice bile leglo kriminala i korupcije. Vlada Kosova ima snage da se obračuna sa kriminalom i korupcijom i uskoro će biti vidljivih rezultat u tom segmentu.
Vanredni lokalni izbori za opštinu Podujevo, koji je bio bastion LDK, u martu 2020.godine, i na kojima je pobijedio kandidat LVV, predstavljaju prekretnicu, jer su bili uvod za pobjedu LVV na parlamentarnim izborima u februaru 2021.godine. Dugogodišnja vlast LDK u Podujevu ilustrativna je na primeru presijecanja svečane vrpce za bolnicu prije pet godina, koja još uvijek nije sagrađena, iako to područje sa 100.000 stanovnika i dalje bolničke usluge traži u Prištini. Pobjedom LVV na proteklim vanrednim lokalnim izborima Podujevo je postalo simbol promjena na Kosovu. Zbog toga je važno da se u drugom krugu lokalnih izbora nastavi trend započetih promjena, koje predvodi LVV. Za gradonačelničku poziciju suočit će se Ekrem Hiseni (LDK) i Shpejtim Bulliki iz LVV.
U glavnom gradu Prištini suočit će se dva kandidata Arben Vitia (LVV) i Perparim Rama (LDK). Priština je ključno uporište LVV.
U Prizrenu kao drevnoj prijestolnici suočit će se dosadašnji gradonačelnik Mytaher Haskuka (LVV) i Shaqir Totaj (PDK).
U Gnjilanu će se suočiti bivši gradonačelnik Lutfi Haziri iz (LDK) i Alban Hyseni (LVV).
U Đakovici će se suočiti Ardian Gjini (AAK) i Mimoza Kusari Lila (LVV)
Analitičari smatraju, da je potrebno povećati izlaznost u drugom krugu lokalnih izbora, a time povećati i zainteresiranost građana za učešće u političkom procesu i njegovu legitimnost. Međutim, ključno za budućnost Kosova je okončanje dijaloga o normalizaciji odnosa između Beograda i Prištine potpisivanjem pravno obavezujućeg sveobuhvatnog sporazuma.
Ljubljana/Washington/Bruxelles/Priština, 12.novembar 2021
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni konzultativni status pri Ekonomsko-socijalnim vijećem ECOSOC/UN od 2018.godine.
ALBANSKI/ALBANIAN:
Instituti Ndërkombëtar për Studimet e Lindjes së Mesme dhe Ballkanit (IFIMES[1]) në Lubjanë analizon rregullisht ngjarjet në Lindjen e Mesme, Ballkan dhe në mbarë botën. Me rastin e raundit të dytë të zgjedhjeve lokale në Kosovë, i cili do të mbahet më 14 nëntor 2021, IFIMES ka përgatitur një analizë të situatës aktuale politike. Nga analiza e gjerë “Zgjedhjet Lokale në Kosovë 2021: Një moment historik në luftën kundër krimit dhe korrupsionit”, veçojmë pjesët më të rëndësishme dhe më interesante.
Raundi i dytë i zgjedhjeve lokale në Kosovë do të mbahet më 14 nëntor 2021 në 21 komuna, në të cilat asnjë nga kandidatët për kryetar komune nuk ka arritur të fitojë më shumë se 50% të mbështetjes së votuesve, prej të cilave vetëm një është e banuar me shumicë serbe - Kllokot. Raundi i dytë i zgjedhjeve përveç në Kllokot do të mbahet edhe në Gjakovë, Drenas, Gjilan, Dragash, Istog, Kaçanik, Klinë, Fushë Kosovë, Dardanë, Obiliq, Rahovec, Podujevë, Prishtinë, Prizren, Shtime, Viti, Vushtrri, Malishevë, Junik dhe Mamushë. Në raundin e parë të zgjedhjeve lokale u zgjodhën 17 kryetarë komunash nga gjithsej 38 komuna.
Sipas rezultateve përfundimtare të KQZ-së, LDK dhe PDK do të kenë nga 206 këshilltarë në mbledhjen e re të kuvendeve lokale, LVV 193 këshilltarë. Lista serbe është e katërta për nga numri i vendeve të fituara - 147, e ndjekur nga Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) nga Ramush Haradinaj me 120, NISMA me 21 ulëse dhe Aleanca për Kosovën e Re (AKR) nga Behgjet Pacolli. - tetë.
Sa i përket numrit të votave të fituara nga këshilltarët – LDK ka fituar 170.134, PDK 161.645 dhe LVV me mbi 168 mijë vota.
“Lista Serbe”, e cila është partia kryesore serbe e Kosovës dhe gëzon mbështetjen e fuqishme të presidentit serb Aleksandar Vuçiq (SNS), ka triumfuar në të dhjetë komunat me shumicë serbe në Kosovë. Lista serbe nuk ka kundërshtim në mesin e votuesve serbë.
Situata në terren gjatë raundit të parë të fushatës zgjedhore u përshkallëzua nga tensionet në incidente të armatosura dhe vendosjen e forcave të armatosura rëndë të Njësisë Speciale të Policisë së Kosovës (ROSU). Në përgjigje të lëvizjeve të qeverisë së Kosovës, serbët lokalë të Kosovës ngritën barrikada në vendkalimet kufitare/administrative Jarinjë dhe Bërnjak.
Analistët besojnë se Lista Serbe triumfoi në zgjedhjet lokale në Kosovë kryesisht falë mbështetjes së fuqishme të Beogradit zyrtar dhe veçanërisht presidentit serb Aleksandër Vuçiq, i cili përveç kësaj siguroi burime të konsiderueshme financiare si mjet për të ndihmuar serbët e Kosovës, veçanërisht përpjekjet në dialogun ndërmjet Beogradi dhe Prishtina zyrtare me ndërmjetësimin e BE-së.
Zgjedhjet lokale po mbahen gjatë pandemisë Covid-19, e cila është një temë e pashmangshme e fushatës zgjedhore. Në vend që të trajtohen tema lokale të rëndësishme për përditshmërinë e qytetarëve, të cilat do të përmirësonin jetën e qytetarëve në fushatën zgjedhore, mbizotëruan temat nga sfera e politikës “të lartë”.
Përveç temës së dialogut zyrtar ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, tema si Gjykata Speciale për Krimet e Luftës (KSC-SPO), marrëdhëniet SHBA-Kosovë, NATO, BE, “Ballkani i Hapur”, liberalizimi i vizave, zbatimi i marrëveshjeve të Brukselit dhe Uashingtonit, formimi i asociacionit. Komunat serbe (AKS), formimi i Ushtrisë së Kosovës ishte një temë e pashmangshme dhe bashkimi i Kosovës me Shqipërinë. Në momente të caktuara të fushatës më shumë u fol për presidentin e Serbisë, i cili ka ndikim te jashtëzakonshëm te serbët lokal.
Analistët besojnë se idetë dhe synimet për bashkimin e Kosovës në Shqipëri janë shumë të rrezikshme, sepse ato mund të fillojnë një reaksion zinxhir në rajon dhe të rrezikojnë paqen tashmë të brishtë dhe stabilitetin e dukshëm. Është shumë më e rëndësishme të ballafaqohen në mënyrë adekuate me të kaluarën, e cila do të kontribuojë në shërimin e shoqërive të pasluftës, si dhe të ndalet retorika nxitëse e luftës e liderëve politikë.
Hulumtimet kanë treguar se shumica e korrupsionit përpos në krejt shtet, ndodh në nivelin lokal. Albin Kurti dhe Lëvizja Vetëvendosje fituan zgjedhjet parlamentare me programin për luftimin e krimit dhe korrupsionit, të simbolizuar nga Partia Demokratike e Kosovës (PDK), Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) dhe Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK).
Pararendësi i krimit ishte në fonde të ndryshme. Fondi “Vendlindja thërret” është një fond i kontrolluar nga një prej lideri i Partisë Demokratike të Kosovës (PDK) dhe vëllai i tij. Në atë fond mblidheshin para në të gjithë Evropën. Lëvizja Popullore e Kosovës “Lëvizja Popullore e Kosovës” është formuar në vitin 1997-98, ka grumbulluar para në diasporë dhe prej saj është formuar Partia Demokratike e Kosovës (PDK) në vitin 1999 dhe “Fondi 3%” 1991 nën kontrollin e Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK).
Privatizimet e shumta të kompanive kanë qenë jo transparente, Sharrcem (fabrika e çimentos), ku Hashim Thaçi, Amortizeri nga Prishtina, Feronikel nga Glogovci (Drenas) janë të lidhur me strukturën pronësore. Pyetja është se si Korporata Energjetike e Kosovës (KEK), distribucioni dhe aeroporti dhe ndërtimi i rrugëve u privatizuan apo iu dhanë me koncesion turqve. Në Kosovë janë raportuar shembuj të shumtë të krimit, korrupsionit dhe frikësimit. Përfaqësuesit e BE-së në Kosovë, misionet e EULEX-it, shprehën shqetësimin për rastet e raportuara të kërcënimeve, frikësimit dhe presionit. Sferat e interesit mes elitave politike janë të ndara dhe funksionojnë sipas një marrëveshjeje informale që “askush të mos e prekë njeri”. Kësaj i duhet shtuar edhe tregtia e paligjshme e narkotikëve dhe e qenieve njerëzore.
Analistët besojnë se qeveria aktuale në Kosovë do të vazhdojë luftën e saj intensive dhe të pamëshirshme kundër krimit dhe korrupsionit, ku kryeministri Albin Kurti, ministri i Brendshëm Xhelal Sveçla dhe ministrja e Drejtësisë Albulena Haxhiu janë pengesat më të mëdha dhe kryesore për strukturat kriminale dhe korruptive. Duke qenë se komunitetet lokale janë vatër korrupsioni, zgjedhjet lokale janë një mundësi për strukturat politiko-kriminale-korruptive që të mbrojnë interesat e tyre duke kundërshtuar autoritetet aktuale dhe LVV-në. Prandaj, sulmet ndaj treshes Kurti-Sveçla-Haxhiu do të intensifikohen me qëllim të eliminimit të tyre nga jeta politike. Prandaj, zgjedhjet lokale paraqesin një pikë kthese në luftën kundër krimit dhe korrupsionit në Kosovë. Qeveria e Kosovës ka fuqi për t'u marrë me krimin dhe korrupsionin dhe rezultatet në atë segment do të jenë të dukshme së shpejti.
Zgjedhjet e parakohshme lokale për komunën e Podujevës, e cila ishte bastion i LDK-së, në mars të vitit 2020, të cilat u fituan nga kandidati i LVV-së, paraqesin një pikë kthese, pasi ato ishin një hyrje në fitoren e LVV-së në zgjedhjet parlamentare të shkurtit 2021. Qeveria shumëvjeçare e LDK-së në Podujevë është ilustrim i shembullit të prerjes së shiritit për një spital pesë vite më parë, i cili ende nuk është ndërtuar, edhe pse zona prej 100 mijë banorësh ende kërkon shërbime spitalore në Prishtinë. Me fitoren e LVV-së në zgjedhjet e fundit të parakohshme lokale, Podujeva është bërë simbol i ndryshimit në Kosovë. Prandaj është e rëndësishme që trendi i ndryshimeve të iniciuara, të udhëhequra nga LVV, të vazhdojë edhe në raundin e dytë të zgjedhjeve lokale. Për kryetar të komunës do të përballen Ekrem Hyseni (LDK) dhe Shpejtim Bulliqi nga LVV.
Në kryeqytet, Prishtinë, do të përballen dy kandidatët, Arben Vitia (LVV) dhe Perparim Rama (LDK). Prishtina është një bastion kyç i LVV-së.
Në Prizren, ish-kryetarët Mytaher Haskuka (LVV) dhe Shaqir Totaj (PDK) do të përballen në kryeqytetin antik.
Në Gjilan, do të përballen dy kandidatët, ish kryetari Lutfi Haziri (LDK ) me Alban Hysenin (LVV).
Në Gjakovë, do të përballen dy kandidatët, Ardian Gjini (AAK) dhe Mimoza Kusari Lila (LVV).
Analistët vlerësojnë se është e nevojshme të rritet dalja në raundin e dytë të zgjedhjeve lokale, dhe në këtë mënyrë të rritet interesimi i qytetarëve për pjesëmarrje në proceset politike. Megjithatë, çelësi për të ardhmen e Kosovës është përfundimi i dialogut për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës duke nënshkruar një marrëveshje gjithëpërfshirëse ligjërisht të detyrueshme.
Lubjanë/Uashington/Bruksel/Prishtinë, 12 nëntor 2021
[1] IFIMES - Instituti Ndërkombëtar për Studime të Lindjes së Mesme dhe Ballkanit, me qendër në Lubjanë, Slloveni, ka status special këshillues në ECOSOC / Këshilli Ekonomik dhe Social i KB, New York, që nga viti 2018.
