Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES[1]) iz Ljubljane, redovno analizira događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. IFIMES je povodom prvog kruga lokalnih izbora na Kosovu, koji će se održati 17.oktobra 2021.godine pripremio analizu aktualne političke situacije. Iz opširne analize „Lokalni izbori na Kosovu 2021: Izbori u znaku napetosti i nasilja” izdvajamo najvažnije i najzanimljivije dijelove.
Prvi krug lokalnih izbora na Kosovu će se održati 17.oktobra 2021.godine. Na lokalnim izborima birat će se predsjednici opština i odbornici u opštinskim skupštinama u 38 opština.
Centralna izborna komisija Kosova (CIK) potvrdila je učešće na lokalnim izborima za 90 političkih subjekata, od toga 32 političke stranke, 34 građanske inicijative, jedna koalicija i 23 nezavisna kandidata. Pravo glasa na lokalnim izborima ima 1.885.448 birača.
Kosovski Srbi će imati mogućnost da sa 18 listi biraju svoje kandidate u 21 opštini, u 10 opština u kojoj čine većinsko stanovništvo i u 11 opština u kojoj nisu većina. Srpska zajednica sa sjevera Kosova (opštine Mitrovica, Zvečan, Zubin Potok i Leposavić) treći put će učestvovati na lokalnim izborima, koje organiziraju vlasti Kosova.
Kosovo još uvijek u svom biračkom spisku ima više birača nego stanovnika što može dovesti u pitanje legalitet i legitimitet izbornog procesa.
Izborna kampanja protječe u znaku napetosti, čak i nasilja na sjeveru Kosova. Prvo su stvorene napetosti zbog uspostavljanja „reciprociteta“ 20.septembra 2021 prema automobilskim registarskim tablicama za vozila registrirana u Srbiji. Uveden je „reciprocitet“ na automobilske tablice izdane u Srbiji i na sjeveru Kosova i kosovske vlasti počele su izdavati uz naplatu probne tablice Kosova za putnička i teretna vozila, koja imaju registarske tablice izdane u Srbiji te rasporedili teško naoružane snage Specijalnih jedinica kosovske policije (ROSU). Kao reakcija na poteze kosovske vlade došlo je do postavljanja barikada na graničnim/administrativnim prelazima Jarinje i Brnjak od strane lokalnih kosovskih Srba.
Situacija tokom izborne kampanje je eskalirala od napetosti do oružanih incidenata. Zahvaljujući prisebnosti građana i posredovanju EU sklopljen je šestomjesečni privremeni sporazum, kojim se osigurava nesmetano kretanje vozila bez skidanja registarskih oznaka na automobilima. Time je privremeno spriječena dalja eskalacija sukoba. Situacija je dodatno podgrijana uvođenjem antidamping mjera na robu iz Srbije, što predstavlja direktno kršenje više odredbi sporazuma CEFTA, kao i briselskog sporazuma o slobodnom protoku robe. Zvanični Beograd nije imao priliku da se o antidamping mjerama izjasni i ponudi svoju argumentaciju, kako je predviđeno članom 22 CEFTA sporazuma, niti je o mjerama obavješten putem CEFTA mehanizma. Nosioci izborne kampanje umjesto da se bave lokalnim temama važnim za svakodnevni život građana uglavnom se bave temama iz „visoke“ politike.
Analitičari smatraju, da su dešavanja tokom izborne kampanje, prije svega napetosti i nasilje na sjeveru Kosova, doveli u pitanje ne samo izbornu kampanju nego i regularnost održavanja lokalnih izbora, jer se postavlja pitanje da li je moguće u takvim uslovima i ambijentu održati fer i poštene izbore. Aktuelna dešavanja na Kosovu vjerovatno će imati negativne posljedice, jer će Kosovo i dalje ostati na „čekanju“ za ukidanja viznog režima. Dešavanja na Kosovu ukoliko se budu nastavila predstavljaju realnu opasnost da dođe do tzv. „Bejrutizacije Kosova“, a to bi ugrozilo njegovu budućnost.
Napetosti i nasilje ugrozili su normalno odvijanje izborne kampanje, koja je ionako ograničena zbog epidemioloških mjera Covid-19 i zbog toga se ne bi smjelo dovesti u pitanje održavanje lokalnih izbora.
Premijer Albanije Edi Rama[2] (PS) izjavio je, da je cilj i težnja njegove karijere ujedinjenje Kosova i Albanije, negirajući da je posrijedi lični interes. „Predsednik Albanije i Kosova?! To nije u mojim planovima! Ujedinjenje Albanije sa Kosovom, da! To je težnja“, rekao je Rama.
Analitičari smatraju, da su vrlo opasne ideje i namjere o pripajanju Kosova Albaniji, jer mogu pokrenuti lančanu reakciju u regionu i ugroziti ionako krhak mir i prividnu stabilnost.
Međunarodna zajednica, posebno NATO, kojeg je član Albanija mora upozoriti svoju članicu o ponašanju koje šteti njegovim interesima i u suprotnosti je sa legislativom NATO-a, jer kao članica pokazuje aspiraciju ka velikodržavnom projektu, a NATO je obavezan štititi teritorijalni integritet svojih članica u postojećim granicama. Albanija je punopravna članica NATO-a, dok Kosovo u svom ustavu ima jasno zapisano da se ne može pripajati odnosno prisjedinjavati drugim državama.
Koliko je nestabilna politička scena na Kosovu, govori i činjenica da je čak i Samit Pokreta Nesvrstanih, koji održan u Beogradu 11. i 12.oktobra 2021 povodom 60 godina od osnivanja Pokreta imao utjecaja na izbornu kampanju na Kosovu.
Kosovska predsjednica Vjosa Osmani[3] je izjavila, da Srbija zloupotrebljava skup Pokreta Nesvrstanih da iskrivi istinu o Kosovu. Brojne zemlje članice Pokreta Nesvrstanih nisu priznale proglašenu nezavisnost Kosova. Upravo Samit u Beogradu vlasti u Prištini vide kao snažnu podršku Srbiji, jer su se na samitu kao jednom od najvećih multilateralnih skupova u svijetu u ovoj godini okupili predstavnici 105 država, koje se zalažu za očuvanje teritorijalnog integriteta i suvereniteta država i protive se secesijama i secionističkim pokretima.
Kosovske vlasti treba na pokrenu sveobuhvatnu akciju borbe protiv kriminala i korupcije, ali ona ne smije biti u funkciji dnevnopolitičkih potreba i interesa izborne kampanje. Vrlo je simptomatično što se borba protiv kriminala i korupcije pokreće i vodi intenzivno baš za vrijeme izborne kampanje i upotrebom suzavca i bojeve municije, jer se takve akcije mogu razumjeti, da su ciljano usmjerena protiv jedne etničke zajednice (Srba) što nije dobro za ukupne odnose na Kosovu.
Pobjeda Pokreta Samoopredjeljenje (LVV) na lokalnim izborima u albanskom političkom bloku i Srpske liste (SL) u srpskim sredinama dodatno bi trebala stabilizirati političku situaciju na lokalnom nivou i omogućila bi napredak u lokalnim zajednicama na Kosovu. Pri tome je važno, da se dijalog između zvaničnog Beograda i Prištine okonča u dogledno vrijeme potpisivanjem sveobuhvatnog pravno obavezujućeg sporazuma o normalizaciji odnosa. Budućnost je u završetku dijaloga između Beograda i Prištine.
Analitičari smatraju, da je posredovanje EU i djelovanje međunarodne zajednice na Kosovu poražavajuće. Upravo to potvrđuju česte eskalacije napetosti i nasilja, dok međunarodna vojna misija KFOR ne garantira sigurnost svim građanima na teritoriji Kosova, a pravna misija EU na Kosovu Eulex doživjela potpuni fijasko, iako je EU do sada na Kosovu potrošila preko dvije milijarde eura novca poreskih obveznika. Ambijent na Kosovu i razvoj situacije otvaraju potrebu za uspostavljanjem odnosno uvođenjem direktne „crvene telefonske linije“ između predsjednika Srbije Aleksandra Vučića (SNS) i kosovskog premijera Albina Kurtija (LVV) kao neophodan korak, jer oni mogu preventivno djelovati i spriječiti eventualnu eskalaciju sukoba, koje treba izbjegavati i raditi na potpunoj implementaciji potpisanog Briselskog i Washingtonskog sporazuma i okončanju dijaloga između Beograda i Prištine.
Ljubljana/Washington/Bruxelles/Priština, 14.oktobar 2021
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni konzultativni status pri Ekonomsko-socijalnim vijećem ECOSOC/UN od 2018.godine.
[2] Izvor: Kosovo Online, link https://www.kosovo-online.com/vesti/politika/rama-tezim-ka-ujedinjenju-kosova-i-albanije-9-10-2021
[3] TV N1 - Osmani: »Srbija zloupotrebljava skup Nesvrstanih da iskrivi istinu o Kosovu«, link: https://rs.n1info.com/vesti/osmani-srbija-zloupotrebljava-skup-nesvstanih-da-iskrivi-istinu-o-kosovu/
