General Blagoje Grahovac
- član Savjetodavnog odbora Međunarodnog instituta IFIMES
Godinama se, na nekim portalima, mogu čitati različita mišljenja o korištenju aerodroma (posebno onih vojnih) u regionu. U tom kontekstu se, ne rijetko, pominje i moje ime. Mogu reći s razlogom, iako ne uvijek sa potpunim informacijama. Pošto je ta priča, još uvijek, aktuelna, učiniću je dostupnom javnosti, a posebno javnosti Srbije.
Naime, od februara 1994. do decembra 1997. godine bio sam na dužnosti komandanta Vazduhoplovnog korpusa Vojske SRJ u čijem sastavu su bili svi vojni aerodromi. Uz saglasnost GŠ, u maju 1995. godine, na aerodromu “Batajnica”, organizovao sam sastanak sa predsjednicima opština na čijoj teritoriji su bili vojni aerodromi, izuzev “Berana” i “Sjenice” koji su imali status ratnih vojnih aerodroma. Sastanku su prisustvovali: Nikola Klašnja (Pazova), Rodoljub Petrović (Čačak), Radosav Jović (Kraljevo), Marjanović (Užice), Novica Sojević (Priština), Zoran Knežević (Podgorica), Vasa Reljić (Sombor) i Jenča Trandafir (Kovin). Zoran Živković, gradonačelnik Niša, a kasnije premijer Srbije, nije se odazvao pozivu za sastanak.
Na sastanku sam iznio osnovnu ideju koja je glasila: “Navedene aerodrome vojska je do tada koristila do 7% njihovih kapaciteta, a pošto se radi o veoma vrijednim objektima, predlažem da pokrenemo proceduru da se aerodromi ustupe opštinama ili republikama na komercijalno korišćenje, a da vojska na istim (figurativno rečeno) bude podstanar.” Čak sam sugerisao da nekoj velikoj kompaniji (npr. Lufthanzi) ponudimo partnerstvo u korišćenju aerodroma “Batajnica”. Epilog tog sastanka je bio: predsjednici opština su sa oduševljenjem prihvatili ideju; neki od njih su bili veoma agilni da se ideja sprovede u život; “patriotske snage” su osnažile sumnju u moj patriotizam jer (kako su govorili) umjesto da gradim nove aerodrome i garnizone za odbranu zemlje, ja namjeravam upropastiti i ove postojeće. Osnovna ideja je na prečac ubijena. Koliko mi je poznato, osim jednog učesnika, svi ostali su, na sreću, živi i isti su autentični svjedoci predloženog i dogovorenog. Djelimičnu satisfakciju sam imao znatno kasnije kada sam, sa različitih civilnih dužnosti i kao predsjednik Upravnog odbora JP “Aerodromi Crne Gore”, mogao uticati da se ideja u potpunosti realizuje na aerodromu “Podgorica”, uključujući i valorizaciju podzemnog ratnog objekta u, sada nadaleko poznati, vinski podrum “Šipčanik”. Na velikim prostorima vojnog aerodroma “Podgorica” danas se prostiru novi zasadi vinove loze.
Sada ponovo aktueliziram osnovnu ideju. Srbija (posebno Beograd) baš sada ima sve uslove da uđe u fazu turističkog “buma”, ali pod uslovom da se dolazak u Srbiju učini znatno jeftinijim. Zbog atraktivnosti Beograda, sa raznih meridijana mlađe generacije hrle prema istom. Preko atraktivnosti Beograda otvoriće se još veći turistički resurs - onaj banjski.
Dovoljno blizu, a dovoljno daleko od Beograda; smješten između autoputa i željezničke pruge; sa dvije betonske i jednom travnatom pistom; sa izrazito razvijenom podzemnom i nadzemnom vazduhoplovnom infrastrukturom; na prostoru preko 760 hektara (četiri puta više nego aerodrom “Surčin”); aerodrom “Batajnica” je, sa vazduhoplovnog aspekta gledano, jedan od najpogodnijih aerodroma u Evropi. Potrebno ga je samo učiniti dostupnim niskotarifnim kompanijama i kompanijama za kargo saobraćaj. Sličan slučaj je i sa ostalih šest vojnih aerodroma u Srbiji.
Da bi se putnicima svijeta BiH učinila dostupnom destinacijom, a da se sačuva puna komercijalna upotreba aerodroma “Sarajevo”, nužno je nekadašnje vojne aerodrome (Tuzla, Banja Luka i Mostar) učiniti dostupnim niskotarifnim kompanijama. Isto važi za aerodrom “Ohrid” u Makedoniji i aerodrom “Osijek” u Hrvatskoj. Aerodrom “Željava” kod Bihaća (koji je u potpunosti “umrtvljen”) veoma je specifičan, ali je i rješiv slučaj. Naime, pošto se on prostire na teritoriji dvije države (Hrvatska i BiH), nužno je međudržavnim sporazumom formirati jedan oblik “vazduhoplovnog distrikta”. Međunarodnim tenderom ga treba, za minimalnu cijenu, ponuditi niskotarifnim kompanijama. Pošto aerodrom posjeduje veoma razvijenu infrastrukturu (četiri piste); lociran na prostoru u čijoj blizini nema drugi aerodrom; te u prostoru iz koga veliki broj stanovnika živi u inostranstvu; parametri su koji bi bili veoma motivišući niskotarifnim kompanijama.
Crna Gora je, za sada i u jednom dijelu, najbolji primjer u regionu kako treba uskladiti odnos između očuvanja komercijalne profitabilnosti, zaštite državnih interesa, te dostupnosti dijela kapaciteta niskotarifnim kompanijama. U dijelu koji se odnosi na aerodrom “Berane” ne služi dobrim primjerom. Treba se suočiti sa realnošću da taj aerodrom, iz više razloga (velika orografska ograničenja, nedovoljan broj potencijalnih putnika, te nedovoljna količina robe za vazdušni transport), nema perspektivu u vazdušnom saobraćaju kao njegovom osnovnom namjenom. Komično izgledaju predizborne kampanje u vezi sa aerodromom “Berane”. Još komičniji su oni koji nasjedaju na različite manipulacije politikanata.
Ideja, koju decenijama zagovaram, ima veoma snažnu, kako političku tako i ekonomsku, regionalnu dimenziju. Zbog čega se, za sve ovo, uporno zalažem iako nemam povjerenje u politički, ekonomski i kulturološki kapacitet institucija i nekih zvaničnika iz regiona. Jednostavno, iz razloga što ovo treba da ostane napisano. Vrijeme već sudi i sve će više suditi svemu što smo, ili uradili, ili što smo trebali uraditi.
Ljubljana/Podgorica, 4. juni 2014
