Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES[1]) iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. IFIMES je pripremio analizu aktualne političke situacije u Republici Albaniji povodom završnice izborne kampanje za parlamentarne izbore, koji će se održati 25.aprila 2021.godine. Iz opširne analize „Izbori u Albaniji 2021: Politička kapitulacija Edija Rame?/Zgjedhjet në Shqipëri 2021: Kapitullimi politik i Edi Ramës?“ izdvajamo najvažnije i najzanimljivije dijelove.
Albanija se nalazi u završnici izborne kampanje za parlamentarne izbore, koji će se održati 25.aprila 2021.godine.
Na izborima će se ponovno suočiti dva stara rivala, Socijalistička partija (PS) aktualnog premijera Edija Rame i opoziciona Demokratska partija (PD) Lulzima Bashe sa kojom je i Pokret za Socijalističku integraciju (LSI) Monike Kryemadhi.
Albaniju poslije parlamentarnih izbora očekuje promjena vlasti. Zbog toga je potrebno osigurati mirnu tranziciju vlasti i postići opšti društveni konsenzus o budućnosti države.
Međunarodni institut IFIMES smatra, da obje političke partije, Demokratska partija (PD) i Socijalistička partija (PS) treba da omoguće mirnu tranziciju vlasti, dok pobjednik izbora treba da pozove sve društvene i političke aktere da zajedno bez osvetoljubivosti zajednički grade budućnost Albanije i da izborna kampanja i političke napetosti treba da prestanu nakon izbora.
Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) je objavio analize: „Izbori u Albaniji 2021: Građani protiv mafije“, link: https://www.ifimes.org/ba/istrazivanja/izbori-u-albaniji-2021-gradani-protiv-mafijezgjedhjet-ne-shqiperi-2021-qytetaret-kunder-mafies/4766? (17.4.2021)., „Izbori u Albaniji 2021: „Fasadizacija“ Tirane i „kanabizacija“ Albanije/„Fasadizimi“ i Tiranës dhe „kanabizimi“ i Shqipërisë“, link: https://www.ifimes.org/ba/istrazivanja/izbori-u-albaniji-2021-fasadizacija-tirane-i-kanabizacija-albanijefasadizimi-i-tiranes-dhe-kanabizimi-i-shqiperise/4756? (25.3.2021) i „Albanija 2020: Edi Rama Albaniju približava Latinskoj Americi, umjesto EU“, link: https://www.ifimes.org/ba/istrazivanja/albanija-2020-edi-rama-albaniju-priblizava-latinskoj-americi-umjesto-eu/4706?page=2 (18.12.2020).
Na predstojećim parlamentarnim izborima brojna albanska dijaspora neće moći glasati kao nekada prije, kao ni oni koji su aktivno zaraženi Covid-19, kojih prema statistikama Ministarstva zdravlja Albanije postoji priličan broj.
Analitičari smatraju, da je potrebno osigurati pravo na glasanje svim državljanima Republike Albanije, koji imaju biračko pravo.
Albanija više ne može podnijeti teški teret siromaštva, neimaštine i nepravde. Savez za promjene, kojeg predvodi Demokratska partija predstavlja pobjedničku koaliciju. Radi se o svenarodnoj koaliciji protiv brutalnog režima Socijalističke partije Edija Rame. Albancima je ukradena budućnost. To je vidljivo na svakom koraku, kod roditelja, koji ne znaju kakva sudbina čeka njihovu djecu, kod brojnih Albanaca, koji traže posao i žele izvjesniju budućnost. Autokratska i arogantna vladavina premijera Rame, u kombinaciji s visokim nivoom korupcije i kriminala odvela je Albaniju na stranputicu daleko od približavanja članstvu u EU.
Analitičari smatraju, da se na predstojećim parlamentarnim izborima odlučuje o sudbini Albanije i Albanaca. Odlučuje se o mladima, zapošljavanju, dobrobiti albanskih porodica, albanskih poljoprivrednika, subvencija, za snižavanje cijena nafte i energije. Posebno je važno zaustaviti masovni val iseljavanja mladih ljudi i čitavih porodica. To nisu izbori za političke partije, to su izbori za Albance, koji imaju samo dvije mogućnosti, da se odluče za još četiri godine neuspjeha ili da se odluče za promjene u Albaniji.
Ramina politička i moralna biografija predstavlja teret za Albaniju. Socijalistička partija nije se uspjela modernizirati nego je ostala rigidna režimska autokratska komunistička partija i zbog toga uopšte ne iznenađuje što je Rama uspostavio režim, koji je predstavlja kombinaciju režima Envera Hoxhe i Slobodana Miloševića.
Demokratska partija je ponovno pred historijskom odgovornošću kao što je bila 1991.godine kada je srušila režim Envera Hoxhe. Građani Albanije pokazali su političku zrelost i odgovornost na održanim brojnim mirnim i dostojanstvenim protestima širom Albanije, dok je Edi Rama umiješan u sve i svašta odnosno u mnoge potencijalno inkriminirajuće radnje. Tako je sudjelovao u prodaji telekom operatera IPKO na Kosovu, koji je u vlasništva slovenskog Telekoma i zbog toga je u oktobru 2020.godine bio u privatnoj posjeti Sloveniji i razgovarao, između ostaloga, o tome sa premijerom Slovenije Janezom Janšom (SDS).
Analitičari upozoravaju na moguću povezanost Edija Rame sa nedavno objavljenim „Non paperom“, koji se pripisuje slovenskom premijeru Janezu Janši i Raminu uključenost u trgovinu albanskim etničkim teritorijama pri tome izazivajući nove nestabilnosti, koje mogu dovesti do novih konflikata i masovnih stradanja. Opravdano se postavlja pitanje, da li je Edi Rama trgovac albanskim etničkim teritorijama? Edi Rama govori o ujedinjenu Kosova sa Albanijom, a ustvari je razjedinio Albaniju kao niko do sada, dok je percepcija albanske javnosti, da je Edi Rama dio albanskog mora „poklonio“ Grčkoj, a sada bi sudjelovao u razmjeni teritorija i izazivanju haosa u regionu samo zbog opstanka na vlasti.
Republika Albanija nalazi se u najtežoj situaciji od pada režima Envera Hoxhe 1991. godine. Država je ne samo politički polarizirana, institucije države ne djeluju, na sceni je „tihi“ građanski rat, što zabrinjava, jer se Albanija u nedavnoj prošlosti nalazila pred sličnom prijetnjom. Kako prevazići postojeće stanje? Poraz režima Edija Rame i Socijalističke partije na predstojećim izborima neće biti dovoljan za osiguranje bolje budućnosti i perspektivu države Albanije i njenih građana.
Analitičari smatraju, da je u postojećoj situaciji instrument albanske zakletve (besa shqiptare), koja proizlazi iz albanskog tradicionalnog društva može u modificiranom obliku poslužiti za rješavanje postojeće društvene situacije, koja predstavlja neposrednu opasnost za albanski narod i državu. Nedjelovanje institucija vlastite države tjera Albance da se posluže instrumentom „bese“. Inače, instrument „bese“ kroz historiju najviše se koristio kod krvne osvete. „Besa“ se u današnjim okolnostima može iskoristiti za postizanje sveopšteg društvenog konsenzusa odnosno javnog obećanja (društvenog dogovora) o budućnosti Albanaca i Albanije, da se zaboravi na razlike, zamjerke i antagonizme, jer su tako Albanci kroz historiju pronalazili najbolja rješenja za svoj opstanak i tako osigurali budućnost naroda i države. U ovom kontekstu „besa“ bi se koristila kao instrument, koji je drugačiji od krvne osvete odnosno da se izvrši nacionalno pomirenje zbog osiguranja bolje budućnosti i napretka. Dakle, „besa shqiptare“ se može koristiti kao instrument mira, a ne kao instrument osvete. Instrument „bese“ nisu imali drugi narodi, jer je to specifičnost albanske socijalne strukture, života i percepcije vremena i prostora.
Analitičari smatraju, da će režim Edija Rame i Socijalističke partije na predstojećim parlamentarnim izborima otići u prošlost. Izbori moraju biti transparenti, fer i pošteni bez kupovine glasača i glasova iz „crnog fonda“, koji je osiguran prljavim novcem iz narko biznisa. Nakon odlaska Nikole Gruevskog (VMRO-DPMNE), Hashima Thacija (PDK), Mila Đukanovića DPS), Bojka Borisova (Gerb) na red je konačno došlo vrijeme za političku kapitulaciju Edija Rame.
Ljubljana/Tirana/Bruxelles/Washington, 20. april 2021
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, je nosilac specijalnog konzultativnog statusa pri Ekonomsko-socijalnom vijeću ECOSOC/UN, New York, od 2018.godine.
ALBANIAN:
Instituti Ndërkombëtar për Lindjen e Mesme dhe Studimet e Ballkanit (IFIMES[1]) në Lubjanë, Slloveni, analizon rregullisht zhvillimet në Lindjen e Mesme, Ballkan dhe në botë. IFIMES ka përgatitur një analizë të situatës aktuale politike në Republikën e Shqipërisë me rastin e përfundimit të fushatës zgjedhore për zgjedhjet parlamentare, të cilat do të mbahen më 25 prill 2021. Nga analiza e gjerë “Zgjedhjet në Shqipëri 2021: Kapitullimi politik i Edi Ramës?”, ne veçojmë pjesët më të rëndësishme dhe interesante.
Shqipëria është në perfundim të fushatës elektorale për zgjedhjet parlamentare, të cilat do të mbahen më 25 prill 2021.
Dy rivalë të vjetër do të përballen përsëri, Partia Socialiste (PS) e Kryeministrit në detyrë Edi Rama dhe Partia Demokratike (PD) e opozitës e Lulzim Bashes, me të cilët është edhe Lëvizja Socialiste për Integrim (LSI) e Monika Kryemadhit.
Shqipëria pret një ndryshim të qeverisë pas zgjedhjeve parlamentare. Prandaj, është e nevojshme të sigurohet një tranzicion paqësor i pushtetit dhe të arrihet një konsensus i përgjithshëm shoqëror për të ardhmen e shtetit.
Instituti Ndërkombëtar IFIMES beson se të dy partitë politike, Partia Demokratike (PD) dhe Partia Socialiste (PS) duhet të mundësojnë një tranzicion paqësor të pushtetit, ndërsa fituesi i zgjedhjeve duhet t'u bëjë thirrje të gjithë aktorëve socialë dhe politikë për të ndërtuar së bashku të ardhmen e Shqipërisë pa hakmarrje. Gjithashtu fushata dhe tensionet politike duhet të përfundojnë pas përfundimit të zgjedhjeve.
Instituti Ndërkombëtar për Studimet e Lindjes së Mesme dhe Ballkanit (IFIMES) ka botuar analiza: “Zgjedhjet në Shqipëri 2021: Qytetarët Kundër Mafias”, lidhja: https://www.ifimes.org/ba/istrazivanja/izbori-u-albaniji-2021-gradani-protiv-mafijezgjedhjet-ne-shqiperi-2021-qytetaret-kunder-mafies/4766? (17.4.2021)., „Izbori u Albaniji 2021: „Fasadizacija“ Tirane i „kanabizacija“ Albanije/„Fasadizimi“ i Tiranës dhe „kanabizimi“ i Shqipërisë“, link: https://www.ifimes.org/ba/istrazivanja/izbori-u-albaniji-2021-fasadizacija-tirane-i-kanabizacija-albanijefasadizimi-i-tiranes-dhe-kanabizimi-i-shqiperise/4756? (25.3.2021) i „Albanija 2020: Edi Rama Albaniju približava Latinskoj Americi umjesto EU“, link: https://www.ifimes.org/ba/istrazivanja/albanija-2020-edi-rama-albaniju-priblizava-latinskoj-americi-umjesto-eu/4706?page=2 (18.12.2020
Në zgjedhjet e ardhshme parlamentare, diaspora e madhe shqiptare nuk do të jetë në gjendje të votojë si më parë, ashtu si edhe ata që janë të infektuar në mënyrë aktive me Covid-19, i cili sipas statistikave nga Ministria Shqiptare e Shëndetësisë ekziston në një numër të konsiderueshëm.
Analistët besojnë se është e nevojshme të sigurohet e drejta e votës për të gjithë shtetasit e Republikës së Shqipërisë, të cilët kanë të drejtë vote.
Shqipëria nuk mund të mbajë më barrën e rëndë të varfërisë, skamjes dhe padrejtësisë. “Aleanca për Ndryshim”, e udhëhequr nga Partia Demokratike, përfaqëson një koalicion fitues. Është një koalicion mbarëkombëtar kundër regjimit brutal të Partisë Socialiste të Edi Ramës. E ardhmja iu vodh shqiptarëve. Kjo është e dukshme në çdo hap, me prindërit, të cilët nuk e dinë se çfarë fati i pret fëmijët e tyre, me shumë shqiptarë, të cilët kërkojnë punë dhe duan një të ardhme më të sigurt. Sundimi autokratik dhe arrogant i Kryeministrit Rama, i kombinuar me nivele të larta korrupsioni dhe krimi, e ka çuar Shqipërinë në rrugën humbur, larg anëtarësimit në BE.
Analistët besojnë se fati i Shqipërisë dhe shqiptarëve do të vendoset në zgjedhjet e ardhshme parlamentare. Ato vendosin për rininë, punësimin, mirëqenien e familjeve shqiptare, për fermerët shqiptarë, për subvencionet, për të ulur çmimet e naftës dhe energjisë.
Është veçanërisht e rëndësishme të ndalohet vala masive e emigrimit të të rinjve dhe familjeve të tëra. Këto nuk janë zgjedhje për partitë politike, këto janë zgjedhje për shqiptarët, të cilët kanë vetëm dy mundësi, të vendosin për katër vite të tjera dështimi ose të vendosin për ndryshime në Shqipëri.
Biografia politike dhe morale e Ramës është një barrë për Shqipërinë. Partia Socialiste dështoi të modernizohej, por ka mbetur një parti e ngurtë komuniste autokratike e regjimit dhe për këtë nuk është aspak befasi që Rama vendosi një regjim, i cili është një kombinim i regjimeve të Enver Hoxhës dhe Sllobodan Millosheviçit.
Partia Demokratike edhe një herë po përballet me përgjegjësi historike siç ishte në vitin 1991 kur përmbysi regjimin e Enver Hoxhës. Qytetarët e Shqipërisë kanë treguar pjekuri dhe përgjegjësi politike në protesta të shumta paqësore dhe dinjitoze në të gjithë Shqipërinë, ndërsa Edi Rama ka qenë i përfshirë në çdo gjë dhe gjithçka, pra në shumë veprime potencialisht inkriminuese.
Kështu, ai mori pjesë në shitjen e operatorit telekomunikues IPKO në Kosovë, i cili është në pronësi të Telekom Sllovenia, dhe për këtë arsye në tetor te vitit 2020 ai bëri një vizitë private në Slloveni dhe diskutoi, ndër të tjera edhe për këtë gjë, me Kryeministrin e Sllovenisë Janez Jansha ( SDS).
Analistët paralajmërojnë lidhje të mundshme të Edi Ramës me “Non Paper” të botuar së fundmi, e cila i atribuohet Kryeministrit Slloven Janez Jansha dhe përfshirjes së Ramës në tregtinë me territoret etnike shqiptare, duke shkaktuar paqëndrueshmëri të reja, të cilat mund të çojnë në konflikte të reja dhe vuajtje masive. Me të drejtë shtrohet pyetja, a është Edi Rama një tregtar me territoret etnike shqiptare? Edi Rama flet për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë dhe në fakt ai e ndau Shqipërinë si askush më parë, ndërsa perceptimi i publikut shqiptar është se, Edi Rama "i dhuroi" një pjesë të detit shqiptar Greqisë dhe tani do të merrte pjesë në shkëmbimin e territoreve duke shkaktuar kaos në rajon vetëm për mbijetesën e tij në qeverisje.
Republika e Shqipërisë ndodhet në situatën më të vështirë që nga rënia e regjimit të Enver Hoxhës në vitin 1991. Vendi nuk është vetëm i polarizuar politikisht, institucionet shtetërore nuk po funksionojnë, ka një luftë civile “të heshtur”, e cila është shqetësuese, sepse Shqipëria është përballur me një kërcënim të ngjashëm në të kaluarën e afërt. Si të kapërcejmë situatën ekzistuese? Humbja e regjimit të Edi Ramës dhe Partisë Socialiste në zgjedhjet e ardhshme nuk do të jetë e mjaftueshme për të siguruar një të ardhme dhe perspektivë më të mirë për shtetin shqipëtar dhe qytetarët e saj.
Analistët besojnë se në situatën aktuale, instrumenti i betimit shqiptar (besa shqiptare), i cili rrjedh nga shoqëria tradicionale shqiptare, mund të përdoret në një formë të modifikuar për të zgjidhur situatën ekzistuese shoqërore, e cila përbën një rrezik të menjëhershëm për popullin shqiptar dhe shtetin. Mosveprimi i institucioneve të shtetit të vet i detyron shqiptarët të përdorin instrumentin “besë”. Instrumenti “besë” është përdorur më shumë në hakmarrje gjaku gjatë gjithë historisë. Në rrethanat e sotme, “Besa” mund të përdoret për të arritur një konsensus të përgjithshëm shoqëror, ose premtim publik (marrëveshje shoqërore) për të ardhmen e shqiptarëve dhe Shqipërisë, për të harruar dallimet, kundërshtimet dhe antagonizmat, sepse shqiptarët gjatë gjithë historisë kanë gjetur zgjidhjet më të mira për mbijetesën e tyre, duke siguruar kështu të ardhmen e njerëzve dhe të shtetit. Në këtë kontekst, “besa” do të përdorej si një instrument, i cili ndryshon nga hakmarrja e gjakut, domethënë për të kryer pajtimin kombëtar për të siguruar një të ardhme dhe progres më të mirë. Kështu, “besa shqiptare” mund të përdoret si një instrument i paqes, jo si një instrument i hakmarrjes. Popujt e tjerë nuk e kishin instrumentin “besë”, sepse ajo është një specifikë e strukturës shoqërore shqiptare, jetës dhe perceptimit të kohës dhe hapësirës.
Analistët besojnë se regjimi i Edi Ramës dhe Partisë Socialiste do të jenë një gjë e së kaluarës në zgjedhjet e ardhshme parlamentare. Zgjedhjet duhet të jenë transparente, të drejta dhe të ndershme, pa blerjen e votuesve dhe votave nga “fondi i zi”, i cili sigurohet me para të pista nga biznesi i drogës.
Me largimin e Nikolla Gruevskit (VMRO-DPMNE), Hashim Thaçit (PDK), Milo Gjukanoviç (DPS), Bojko Borisov (Gerb), më në fund është koha për kapitullimin politik të Edi Ramës.
Ljubljana/Tiranë/Bruksel/Uashington, 20 prill 2021
Fusnota:
[1] IFIMES - Instituti Ndërkombëtar për Studime të Lindjes së Mesme dhe Ballkanit, me qendër në Lubjanë, Slloveni, ka status special këshillues në ECOSOC / Këshilli Ekonomik dhe Social i KB, New York, që nga viti 2018.
