Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) iz Ljubljane redovno analizira događanja na Bliskom istoku i Balkanu. IFIMES analizira uzroke nastanka terorizma sa naglaskom na kulturi neprijateljstva, ideološkom terorizmu, školskim sistemima te medijima.
Val terorističkih napada, koji su u maju 2003. poprilično uzdrmali Bliski istok samo je početak erupcije »bliskoistočnog vulkana«, poslije koje se niko neće osjećati sigurnim na Bliskom istoku ali i u Evropi. Američki predsjednik George Bush izjavio je, da će SAD proganjati teroriste gdje god se nalazili. Ti isti teroristi, koje je navodio Bush sada proganjaju SAD na Bliskom istoku, u budućnosti možda tako bude i u Evropi. Terororisti za sada ne razmišljaju o napadima na SAD, napadaće američke interese na Bliskom istoku i Evropi, da bi uvukli Evropu u nešto što Evropa ne želi, jer se protivi djelovanju SAD ali istovremeno i bori protiv terorista.
Uzroka za terorizam je puno, proizilaze iz poznatih činjenica, koje su povezane sa političkim sistemima, vjerskim hijerarhijama i društvenim stanjem uopšte. Pokušavamo analizirati neke segmente te pojave, što predstavlja samo naš uvod u dalju opširnu analizu svakog segmenta pojedinačno.
1. KULTURA NEPRIJATELJSTVA
Kada kultura neprijateljstva dostigne vrhunac u nekom društvu tada se rađaju fašizoidne političke organizacije spremne pobiti cijele etničke ili vjerske skupine, jednostavno zbog toga jer nisu njihove vjere ili rase (primjer Njemačke i holokausta).
Isto tako važi za Bliski istok: atmosfera kulture neprijateljstva do režima rodila se u neprijateljstvu prema Zapadu, posebno prema SAD, koja je jedina zapadna velesila. Radikalne islamske organizacije na Bliskom istoku, koje promoviraju ideju neprijateljstva i ubijanja nisu se rodile preko noći i nisu nekakva RE-akcija na američku politiku prema regiji. Evropski političari, naime, žele svaliti krivicu isključivo na SAD, ta teorija je manjkava i zlonamjerna.
Uzroci nastanka tih organizacija sežu u vrijeme poslije drugog svjetskog rata, kada su evropski kolonizatori (Velika Britanija, Francuska, Nizozemska, Španija, Portugalska itd.) napustili Bliski istok i tada je nastala politička praznina. Bivši kolonizatori vlast su prepustili vojnim huntama, plemenskim vođama, šejkovima i dosmrtnim predsjednicima. Da ne govorimo o učinjenoj historijskoj nepravdi prema nekim narodima, kao što su npr. Kurdi, Kopti, Eritrejci, narodi južnog Sudana, Berberi...
Stanje na Bliskom istoku, poslije drugog svjetskog rata, jednom riječju označavamo poraznim. Arape u tom vremenu ne samo da je četiri puta (u ratovima) pobjedio Izrael, još poraznije su djelovali njihovi vlastiti vladari, koji su vratili njihove privrede, školstvo i socijalu na nivo sa početka prošlog stoljeća. Ti vladari su nacionalno bogatstvo iskoristili u prvom redu za unutrašnje ratove protiv svojih građana. Tako su npr.Irak, Jemen, Jordan, Liban, Sudan, Alžir te drugi izgrađivali velike dvorce i palate u vrijeme kada je većina običnih građana nezaposlena bez ikakvih socijalnih prava i dodataka te pored svega toga u tim državama stvaran je neadekvatan školski sistem.
Upravo u atmosferi poraza rađale su se radikalne islamske organizacije, koje su izabrale terorizam kao sredstvo za postizanje svojih mračnih ciljeva. Mjesto nastanka tih organizacija uglavnom su bile džamije i islamski centri finansirani sa petrodolarima. Te organizacije su kasnije veoma uspješno zauzele medijski prostor, školski sistem, umjetnost, kulturu itd. doslovno nadziru cjelokupna događanja u navedenim državama. Njihova moć proizilazi iz savezništva sa vjerskim vođama i milijardama dolara zvanično namijenjenih humanitarnom poslanstvu i misijonarstvu.
Najveće ohrabrenje za te organizacije bila je pobjeda Homeinijeve islamske revolucije u Iranu i osnivanje islamske republike u svjetovnom Iranu 1979. godine. Iranske vođe su uvele novi politički pojam: »izvoz islamske revolucije«. Tako je cilj tih organizacija postao svagdje gdje je to bilo moguće osnivanje islamske države. I poslije je obavezno slijedio veliki konflikt između tih organizacija i arapskih vođa, koje su podržavali – zloupotrebljavali zapadni saveznici, za uspavljivanje svojih naroda u njihovim namjerama za očuvanje prijestola.
Slijedio je naravno krvavi obračun režima sa tim organizacijama (u Egiptu, Jordanu, Alžiru, Saudijskoj Arabiji). Teroristi su jednostrano objavili sveti rat novim križarima tj. Zapadu i naravno SAD kao simbolu i vodećoj sili Zapada. Nažalost, Zapad je tolerisao njihovo podzemno djelovanje u ime poštivanja ljudskih prava. Teroristi Al Kaide spremali su terorističke napade na SAD 11. septembra upravo iz Londona, Hamburga, Pariza i Brisela porušivše time sve granice američke tolerancije ne samo do tih organizacija nego i do država, koje na takav ili drugačiji način podržavaju teroriste (napadi SAD na Afganistan i Irak).
Optimisti govore da su teroristi u manjini, što je tačno, ipak postavlja se pitanje, da li su upravo manjine u historiji te koje su postavljale bombe i da li su upravo ljudi, koji pripadaju manjini, srušile vlasti vojnim udarima?
Ako analiziramo noviju historiju Bliskog istoka, vidimo da se sindrom radikalizma u određenim vremenskim i geografskim intervalima pojavljuje, takve ideje šire se brzo te zaraze cijelo područje u regiji. Vlast se u takvim slučajevima sa tim skupinama krvavo obračuna, isključivo vojno tako da se pri tome odreže samo stablo ne uništivši korijene tih pojava na naučnoj i sociološkog osnovi. I tako povremeno na tim istim »neiskorijenjenim korijenima« izrastaju još opasnije skupine, koje ne biraju metode za obračunavanje ne samo sa vlašću nego i sa državama, koje podržavaju te režime, npr. SAD.
2. IDEOLOŠKI TERORIZAM
To što je se dogodilo 11. septembra 2001 u New Yorku i kasnije na Baliju, Mombasi, Rijadu, Casablanci..., da uopšte ne govorimo o događajima u Izraelu, možemo mirno nazvati »ideološki terorizam«. Korijeni ideološkog terorizma proizilaze iz nekih islamskih društava, kao što su: BATH u Iraku i Siriji kao ideološko-politički pokreti, Alkaida kao vjersko politički pokret, koji proizilazi iz Wehabitskog nauka. Na kraju bi samo dodali još nedodirljive božanske kultove predsjednika i kraljeva (Irak, Sirija, Iran, Saudijska Arabija, Egipat, Indonezija...).
Ideološki terorizam se obračunava sa svakim, koji želi misliti drugačije od sistema sa nasiljem. Tako je preobraćenika muslimana - murteda dozvoljeno ubiti i konfiskovati njegovu imovinu. Za preobraćenika imaju, što je već zloupotreba, liberalnije mislećega. Ideološki terorizam opisuje svakog kršćanina kao krstaša ili svakog Jevreja kao cionistu, kojeg treba ubiti.
Prema mišljenju Međunarodnog instituta IFIMES opasne ideje ideološkog terorizma ne mogu se iskorijeniti samo zatvorskim kaznama i smrtnim presudama nego jedino na osnovu tolerantnog dijaloga između vlasti i organizacija civilnog društva.
3. ŠKOLSTVO
Školstvo je u svakoj naprednoj državi jedan od stubova nacionalne sigurnosti, napredak u školstvu znači napredak na svim područjima života. Podaci svjetske banke i UNESCO-a kažu, da arapske države za školski sistem potroše skoro isti iznos novca kao SAD i države EU, Kanada i Japan. Amerikanci potroše 5,5% BDP na školski sitem, dok arapske države, prema podacima Arapske lige, potroše 5,8% (izuzeci su Maroko sa 20% i Alžir sa 30%). Upravo ne planiranje u školstvu dovelo je do katastrofalnih rezultata. Na primjer: čak četvrtina miliona Egipćana sa visokim obrazovanjem je nezaposlena! Tako je u Saudijskoj Arabiji bez posla 20% građana.
Ustanova za praćenje mirovnih efekata CMIP, koja promovora mir i toleranciju među narodima i državama analizirala je školske udžbenike u Izraelu, na autonomnim palestinskim područjima, Egiptu, Siriji i Saudijskoj Arabiji i došla je do zaključaka, da većina tih udžbenika opisuje Islam kao jedinu pravu vjeru te da je Zapad odgovoran za sve poraze islamskog svijeta i da opasnost dolazi iz zapadnih kultura i zapadnog ideološkog utjecaja. Školske knjige najvažnije su sredstvo sa kojim svaki narod ne prenosi samo vaspitanje i obrazovanje nego cijeli vrijednosni sistem na mlađe generacije. Tu vidimo, kako se korijeni terorizma razvijaju – razrastaju upravo u školama i tu počinje prvo regrutiranje regruta – budućih terorista!
4. MEDIJI
Nepismenost na Bliskom istoku u strašnom je porastu, broj nepismenih prelazi 65 miliona stanovnika. Druga zanimljiva i takođe katastrofalna činjenica je u tome, da sve manje ljudi čita novine te tako manje poznaje događanja izvan granica svojih država. U 1985. godini Arapski svijet je potrošio 3,3 kg novinskog papira na 1000 stanovnika, u 1995. godini ta potrošnja je pala na 2,7 kg, dok je u Evropi u istom periodu potrošnja novinskog papira sa 55,7 kg narasla na 82,2 kg na 1000 stanovnika.
Protok slobodno mislećih arapskih medija sa Zapada u arapske države zbog cenzure skoro nije moguć, izuzetak su oni mediji, koje finansiraju bliskoistočni režimi. Takav je slučaj sa dnevnim novinama Alkuds, koje izlaze u Londonu i promoviraju ideje Sadama Huseina i Yasera Arafata. Narodi Bliskog istoka žedni su nezavisnih medija, koji tolerišu različitost i raspravljaju o svakodnevnom životu građana.
Saudijski dnevni list Al Watan, osnovan 2000. godine, bila je prva liberalna novina u Saudijskoj Arabiji i postala je zbiralište reformatora, koji se žele obračunati sa idejama terorizma u državi, u kojoj je nauk Ibn Taimia (oca Wehabizma) ustav države. Glavni urednik Jamal Khashogchije napisao je o bombaškim napadima u Rijadu uvodnik pod naslovom »Da li je Ibn Taimia važniji od čovjeka i domovine?«. Khashogchi je bio 27. maja 2003 smijenjen.
Prema mišljenju Međunarodnog instituta IFIMES, SAD kao jedina velesila imaju političku i prije svega moralnu obavezu, da ostvare ideje, koje je promoviraju i zbog toga SAD moraju upotrijebiti sva sredstva (novčana pomoć, krediti, izolacija i selektivno kažnjavanje...) za postizanje svojih ciljeva, koji su interesu naroda Bliskog istoka i SAD. U takvoj atmosferi će SAD za svoje saveznike pridobiti narodne mase a ne omražene režime još iz vremena hladnog rata.
