prof.dr. Mirko Pejanović
● dopisni član Akademije nauka i umjetnosti BiH (ANUBiH)
Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira događanja na Bliskom istoku i Balkanu. Akademik dr. Mirko Pejanović, profesor emeritus Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Sarajevu u svom članku „Dosezi i pretpostavke ubrzanja integracije BiH u EU i NATO“ piše o putu BiH ka članstvu u euroatlantskim integracijama. Njegov članak objavljujemo u cijelosti.
Država Bosna i Hercegovina je iz troipogodišnjeg rata 1992-1995. godine izašla sa velikim posljedicama uslijed razaranja privrede i infrastrukture. Velike posljedice su bile i u socijalno-kulturološkoj sferi. Više od milion državljana Bosne i Hercegovine bio je u statusu izbjeglica u zemljama Zapadne Evrope, SAD, Kanade i Australije. Interno raseljene osobe na prostoru Bosne i Hercegovine ostale su bez svojih domova.
Obnova države Bosne i Hercegovine započela je nakon Dejtonskog mirovnog sporazuma početkom 1996 godine. Dejtonski mirovni sporazum je uspostavio mir, ali i nefunkcionalnu državu. Sve strukture države izvedene su na etničkoj osnovi. Stranačke politike artikulisane na etničkoj osnovi nemaju istorijsku prohodnost da oblikuju konsensus o državnom razvoju Bosne i Hercegovine.
Svojim civilnim i mirovnim snagama međunarodna zajednica je sa institucijom Visokog predstavnika međunarodne zajednice (OHR) i specijalnog predstavnika Evropske unije, te vojnim mirovnim snagama omogućila izgradnju mira i tranziciju bosanskohercegovačkog društva. Izgradnja mira u prvim decenijama XXI stoljeća odvija se na geopolitici utemeljenoj Dejtonskim mirovnim sporazumom i geopolitici evroatlanskih integracija.
Angažovanjem međunarodne zajednice i Evropske unije, osim u izgradnji mira, na temelju Dejtonskog mirovnog sporazuma, uspostavljena je i osnova za istorijski projekt integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju i NATO savez. Time iz geopolitike Dejtonskog mirovnog sporazuma Bosna i Hercegovina prelazi u geopolitiku evroatlanskih integracija sticanjem članstva u Evropskoj uniji i NATO savezu.
Evroatlanske integracije se odvijaju u okviru internacionalizacije bosanskog pitanja kao pitanja izgradnje Bosne i Hercegovine kao samoodržive pravne države. Svoju samoodrživost Bosna i Hercegovina postiže sa provođenjem reformi i dobijanjem članstva u Evropskoj uniji i NATO savezu. Zbog toga se integracija Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju i NATO savez javlja kao istorijski projekt izgradnje mira u postratnom i postdejtonskom vremenu.
U istorijskom kontekstu izgradnje mira u Bosni i Hercegovini Međunarodna zajednica i Evropska unija, tokom postdejtonskog vremena imaju presudnu ulogu.
Angažovanjem vojnih mirovnih snaga Međunarodne zajednice u Bosni i Hercegovini stvoren je globalni geopolitički sigurnosni okvir za izgradnju mira. Na ovim osnovama je u prvim poratnim godinama 1996 i 1997 uspostavljena sloboda kretanja ljudi na cijelom prostoru države Bosne i Hercegovine. Tako je započeo i proces obnove međuetničkog povjerenja. Donatorskim finansijskim sredstvima međunarodne zajednice i Evropske unije obnovljena je putna i komunalna infrastruktura. U lokalnim zajednicama su obnovljene škole i zdravstvene ustanove.
Obnova privrednih preduzeća, odvijala se unutar privatizacije državne imovine u privatnu. Privatizacija je dobila zakonski okvir ali se odvijala sporo i sa mnogo elemenata socijalne nepravde.
Zbog neuspješne privatizacije privrednih preduzeća više desetina hiljada radnika je ostalo bez posla i socijalne osnove za egzistenciju. Uslijed ovakvog odvijanja privatizacije u Bosni i Hercegovini je najveća nezaposlenost u Evropi. Pola miliona (oko 500.000) radno sposobnog stanovništva je nezaposleno. Zbog toga je socijalno-ekonomsko stanje veoma teško i stalni izvor nestabilnosti u postsocijalističkoj tranziciji bosansko-hercegovačkog društva.
U svojim aktivnostima međunarodna zajednica je od 1998.godine, a nakon uvođenja Bonskih ovlaštenja za Visokog predstavnika (OHR), inicirala provođenje važnih reformi u institucionalno političkom razvoju Bosne i Hercegovine. Najprije je uspostavljena Državna granična služba. Potom su donesene odluke i provedene mjere povratka imovine. Budući da je tu odluku donio Visoki predstavnik Međunarodne zajednice građani su ostvarili povrat imovine (stanova, kuća, imanja) na cijelom prostoru države Bosne i Hercegovine.
Povratak izbjeglica i raseljenih osoba odvijao se uz podršku međunarodne zajednice. Izgradnja stanova, kuća i komunalne infrastrukture omogućena je finansijskim sredstvima Evropske unije i velikog broja zemalja iz Evrope i svijeta. Zahvaljujući tome obnovljen je stambeni fond u većini gradova i na području Federacije BiH i na području Republike Srpske.
Povratak imovine i obnova kuća i stanova bila je važna pretpostavka za odvijanje procesa povratka izbjeglica i raseljenih osoba u predratna mjesta življenja. U Federaciji BiH ostvaren je značajniji povratak raseljenih osoba iz reda bošnjačkog i hrvatskog stanovništva. Povratak srpskog stanovništva u Federaciju BiH ostvaren je u malom broju i to u Mostarsko područje – dolina Neretve i u Zapadnu Bosnu u opštine: Drvar, Glamoč, Grahovo, Petrovac i Bosansku Krupu. Jedan broj Srba se vratio u gradove: Sarajevo, Tuzlu, Zenicu, Mostar i druge gradove, ali se taj broj povratnika postepeno smanjivao jer nije bilo uslova za zapošljavanje. U Republiku Srpsku ostvaren je znatan povratak Bošnjaka u područja: Prijedora, Doboja, Zvornika, Bijeljine, Prnjavora i Teslića. Izostao je značajniji povratak u opštine na prostoru istočne Bosne: Rogatica, Sokolac, Foča, Rudo, Višegrad, Čajniče. Procjenjuje se da je na prostor Republike Srpske povratak ostvarilo preko 150.000 Bošnjaka.[1]
Najmanji povratak je postignut za hrvatsko stanovništvo na prostoru Republike Srpske. Taj povratak se kreće oko 15.000[2] građana hrvatske nacionalnosti. Ovo je zbog toga što nije bilo volje institucija Republike Srpske da se pruži politička i materijalna potpora za povratak u opštine na prostoru Posavine i Bosanske krajine. Sa prostora Posavine uključujući i jedan broj opština u Bosanskoj krajini, tokom rata je prognano oko 200.000 Hrvata.
Posebno mjesto u aktivnosti međunarodne zajednice odnosi se na osposobljavanje parlamentarnih demokratskih institucija da preuzmu ulogu odlučivanja o društvenom razvoju Bosne i Hercegovine. Putem Misije OSCE-a (Organizacija za evropsku sigurnost i saradnju) Međunarodna zajednica je organizovala prve poratne parlamentarne izbore 1996, kao i izbore 1998 i 2000 godine. Prema odluci Misije OSCE-a, a na osnovu privremenih pravila za parlamentarne izbore mandati skupština na državnom, entitetskim i kantonalnim nivoima od 1996 do 2002. g. trajali su dvije godine. Bila je to namjera da se putem izborne demokratije oslabi, u ratu stečena moć, etničkih stranaka. U tome se nije uspjelo: etničke stranke su pobijedile i 1996. i 1998. Tek su u izborima 2000 godine pobijedile građanske stranke.
Nacionalne stranke nisu mogle uspostaviti međusobni konsenzus. Konsenzus za odlučivanje u parlamentarnim tijelima nametan je odlukama Visokog predstavnika međunarodne zajednice na temelju Bonskih ovlaštenja.[3] Na ovaj način je proširen broj ministarstava u Vijeću ministara BiH i ojačana izvršna uloga u Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine. Vijeće ministara je sa tri ministarstva 1997.godine, na temelju zakona o Vijeću ministara prošireno na šest ministarstava, potom na osam, a od 2005.godine na devet ministarstava. Sve do 2009.godine, odlukama Visokog predstavnika međunarodne zajednice proglašeni su zakoni koji su omogućili više društvenih reformi.[4]
Među brojnim izvedenim reformama izdvaja se reforma u oblasti odbrane. Izvršena je integracija entitetskih vojski i formirane jedinstvene oružane snage tokom 2005. godine. Zakonom o odbrani Bosne i Hercegovine ustanovljen je razvoj oružanih snaga u pravcu postizanja standarda NATO saveza i članstva u NATO savez.[5] Potom je formirana jedinstvena Uprava za indirektno oporezivanje. Iza toga je uslijedilo formiranje obavještajno – sigurnosnih agencija, Suda i Tužilaštva Bosne i Hercegovine. Tako je, uz presudno angažovanje međunarodne zajednice, dograđena struktura institucija države Bosne i Hercegovine.
Dejtonskim mirovnim sporazumom je uspostavljen mir u Bosni i Hercegovini. Ali, u istorijskom kontekstu, mir u Bosni i Hercegovini je uspostavljen i dalje se učvršćuje posredstvom angažovanja institucija međunarodne zajednice i bosanskohercegovačkih demokratskih snaga. Izvođenje društveno-istorijskog projekta integracije države Bosne i Hercegovine u evroatlanske institucije daje novu osnovu za stabilnost mira. Unutar odvijanja procesa integracije u Evropsku uniju i NATO savez izvode se reforme kojim se usvajaju evropski standardi, preuzimanjem evropskih vrijednosti i evropske pravne stečevine. Cilj tih reformi je stabilizacija mira u postkonfliktnom društvu, ekonomski razvoj i jačanje institucija države Bosne i Hercegovine do njene samoodrživosti. Dostići samoodrživost za Bosnu i Hercegovinu znači uspostaviti pravnu državu i vladavinu prava na svim nivoima državne organizacije, od lokalnog do državnog.
Ovi ciljevi pretpostavljaju strateško opredjeljenje države Bosne i Hercegovine u izvođenju i ostvarivanju procesa integracije u Evropsku uniju i NATO savez. Ovu vrstu opredjeljenja Parlamentarna skupština i Predsjedništvo Bosne i Hercegovine definisali su odgovarajućim odlukama i programima tokom 1999 i 2000 godine. Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine je definisala strategiju izvođenja reformi radi približavanja Bosne i Hercegovine za članstvo u Evropskoj uniji. Predsjedništvo Bosne i Hercegovine je usvojilo principe spoljne politike. U glavnim odrednicama spoljne politike posebno mjesto ima integracija Bosne i Hercegovine u evroatlanske institucije: EU i NATO savez.
Usvajanjem Zakona o odbrani Bosne i Hercegovine i formiranjem jedinstvenih oružanih snaga Bosna i Hercegovina je ušla u proces integracije u NATO savez, zapravo euroatlantski sigurnosni sistem. Najprije je razvijeno partnerstvo za mir. Potom je Bosna i Hercegovina pozvana da pristupi Akcionom planu za članstvo u NATO savez (MAP). Zbog sporog ispunjavanja jednog od uslova iz Akcionog plana za članstvo u NATO savezu još uvijek, a to je do kraja 2017.godine, Bosna i Hercegovina nije pristupila Akcionom planu za članstvo. Radi se o uknjižbi vojne imovine na državno ministarstvo odbrane. To je preduslov za aktivaciju Akcionog plana za članstvo (MAP). “Ja ne sumnjam da ćemo ga uskoro aktivirati”.[6]
U odvijanju procesa integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju značajan uspjeh je bio potpisivanje Sporazuma o pridruživanju i stabilizaciji sa Komisijom Evropske unije 2008.godine. Međutim Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju nije ratifikovan u institucijama Evropske unije sve do 2015.godine i to zbog ne provođenja presude Evropskog suda za ljudska prava u predmetu Sejdić – Finci u vremenu od 2009 do 2014 godine.[7]
Do preobrata dolazi 2015.godine kada se, na temelju zajedničke inicijative Savezne Republike Njemačke i Velike Britanije, mijenja pristup institucija Evropske unije prema Bosni i Hercegovini u odnosu na odvijanje procesa integracije u Evropsku uniju.[8]
Suštinu njemačko-britanske inicijative čini novi odnos institucija Evropske unije prema problemu integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju. Umjesto političkih pitanja, o kojima ne postoji konsenzus vladajućih parlamentarnih stranaka kao što je provođenje presude Evropskog suda za ljudska prava, zapravo promjene Ustava Bosne i Hercegovine u prvi plan su došla pitanja ekonomskog i socijalnog razvoja. Od svih stranaka i vladajućih i opozicionih prihvaćena je Reformska agenda kojom se pokreću reforme u sferi društveno-ekonomskog razvoja, posebno u smanjenju nezaposlenosti.
Tokom 2016 godine podnesena je aplikacija za članstvo Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju. Nakon što je aplikacija ocijenjena kredibilnom Bosna i Hercegovina je krajem 2016 godine dobila upitnik Evropske unije sa pitanjima na koja treba odgovoriti. Odgovori Bosne i Hercegovine nisu završeni do novembra mjeseca 2017 godine iako su bile procjene da će sve biti završeno do kraja ljeta 2017. Ali tokom 2017 godine dolazi do političkog neslaganja u funkcionisanju parlamentarne većine u Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine što usporava provođenje Reformske agende i odvijanje integracije Bosne i Hercegovine u EU.
Pod pretpostavkom da Evropska komisija prihvati odgovore Bosne i Hercegovine na Upitnik EU moguće je očekivati da tokom 2018 godine Bosna i Hercegovina dobije status kandidata za članstvo u Evropskoj uniji.
Pitanje svih pitanja postaje: Da li je moguće ubrzanje integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju?
Od 2012 godine bitno se mijenjaju geopolitička kretanja u Evropi i svijetu. Islamska država formirana na prostoru Bliskog istoka pojačala je opasnost od globalnog terorizma. Te opasnosti su viđene u Evropskim državama: Francuskoj, Njemačkoj, Belgiji, Švedskoj i drugim. Teroristički akt nad dvojicom pripadnika Oružanih snaga BiH, izveden je i u Bosni i Hercegovini potkraj 2016. godine. Val izbjeglica uslijed rata u Siriji i Libiji doveo je do poremećaja u jedinstvu članica Evropske unije u odnosu na prihvat izbjeglica. Rast snaga desnice i populizma u evropskim zemljama prijeti da ugrozi razvoj i jačanje institucija Evropske unije.
Interes za Bosnu i Hercegovinu raste od strane Ruske federacije i Republike Turske. Rast uticaja i Ruske federacije i Republike Turske može dovesti do novih negativnih posljedica na geopolitički položaj Bosne i Hercegovine i time ugroziti dinamiku integracije Bosne i Hercegovine u EU i NATO savez.
Nove geopolitičke silnice direktno utiču na položaj Bosne i Hercegovine, a posebno na njeno jedinstvo i snagu da provodi reforme i ubrzava integraciju u Evropsku uniju i NATO savez.
U odnosu na geopolitičke promjene u svijetu i Bosni i Hercegovini u drugoj deceniji XXI stoljeća postoji opasnost da geopolitiku oblikovanu Dejtonskim mirovnim sporazumom i geopolitiku utemeljenu na integraciji BiH u euroatlantske institucije mogu potisnuti nove geopolitičke silnice. Neke do tih geopolitičkih silnica posebno one u kontekstu djelovanje Ruske federacije ohrabruju, unutar Bosne i Hercegovine, snage secesionizma i destrukcije države Bosne i Hercegovine. Te snage osporavaju rad i jačanje institucije države Bosne i Hercegovine. Osporavaju i strateška opredjeljenja države za članstvo u NATO savezu.[9] Akter tog osporavanja je Savez neovisnih socijaldemokrata kao vladajuća stranka u Republici Srpskoj u posljednjih deset godina.
Zbog svih novih geopolitičkih kretanja, integracija Bosne i Hercegovine u EU i NATO savez treba dobiti nove podrške i dinamiku u institucijama Evropske unije i NATO saveza. Zapravo nužno je da Evropska unija posredstvom svog Specijalnog predstavnika za provođenje Dejtonskog mirovnog sporazuma uspostavi novu agenda reformi koje valja provesti u Bosni i Hercegovini. Te reforme bi činile jedinstvenu agendu u djelovanju Specijalnog predstavnika Evropske unije i parlamentarnih i izvršnih tijela Bosne i Hercegovine: Parlamentarne skupštine BiH i Vijeća ministara. Uz sve ovo nužno je uspostaviti novi vid moderacije na nivou institucija Evropske unije u provođenju integracijskog procesa za Bosnu i Hercegovinu. Ta moderacija bi bila vođena autoritetom podpredsjednika Evropske komisije za vanjsku politiku i sigurnost i komesara za proširenje EU. Ovaj vid angažovanja institucija EU javlja se kao najvažnija pretpostavka za ubraznje integracijeBosne i Hercegovine u Evropsku uniju. Valja imati u vidu da je Bosna i Hercegovina postratno i postkonfliktno društvo. Njene institucije su i nestabilne i nemoćne usljed nepostojanja unutrašnjeg političkog konsenzusa vladajućih stranaka. Posredovanje putem moći institucija Evropske unije može ubrzati izvođenje reformi i približiti Bosnu i Hercegovinu u članstvo EU. Tu ulogu Evropska unija ima na temelju ovlaštenja za provođenje Dejtonskog mirovnog sporazuma u izgradnji mira.
Drugu najvažniju pretpostavku za ubrzanje integracije države Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju čini mogućnost uspostavljanja široke koalicije parlamentarnih stranaka za evropsku pravnu državu Bosnu i Hercegovinu nakon parlamentarnih izbora 2018. Sve od 1996.godine Bosna i Hercegovina ima problema u pogledu formiranja parlamentarne većine i stabilne vlade. O mnogim pitanjima državnog razvoja ne postoji konsenzus između vladajućih parlamentarnih stranaka posebno u pitanju jačanja državnosti BiH.
Model široke koalicije za evropsku pravnu državu Bosnu i Hercegovinu pretpostavlja da osnova koalicionog sporazumijevanja pobjedničkih stranaka bude zajednički cilj: ubrzanje integracije države Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju. Socijalna osnova za ovakav zajednički cilj je volja preko 75% građana da njihova zemlja postane članica Evropske unije. U tu široku koaliciju na osnovi sveopšteg sporazuma stranaka mogle bi ući one parlamentarne stranke koje na izborima 2018 godine osvoje 10% i više glasova u izbornom tijelu.
Široka koalicija za evropsku pravnu državu Bosnu i Hercegovinu uz pojačanu pomoć i podršku institucija Evropske unije mogla bi za narednih pet do sedam godina (a to je da 2025 godina) dovesti Bosnu i Hercegovinu do ispunjavanja uslova i dobijanja poziva za članstvo u Evropskoj uniji.
Na ovaj način viđeno ubrzanje integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju dovešće do novih pozitivnih ekonomskih, političkih i sigurnosnih kretanja. Jer odvijanje procesa euroatlantskih integracija za Bosnu i Hercegovinu znači i podizanje unutrašnje integracije BiH na viši nivo. Ojačala bi volja građana i odgovornost aktera civilnog društva kao i političkih stranaka da se osigura geopolitika evropske i euroatlantske integracije države BiH. U suprotnom mogu nastupiti novi procesi dezintegracije države Bosne i Hercegovine na etničkoj osnovi što ne isključuje međunacionalne konflikte i ugrožavanje mira u Bosni i Hercegovini. U ovom kontekstu može biti dovedena u pitanje i misija Međunarodne zajednice i Evropske unije u izgradnji mira u Bosni i Hercegovini.
Građani Bosne i Hercegovine su privrženi očuvanju mira i međuetničke tolerancije. Svjesni su da njihovo življenje u miru omogućuje napredak u socijalnom razvoju, napredak u svim oblastima ljudske djelatnosti. Zbog toga natpolovična većina građana podržava integraciju države Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju.[10] Ali mir je nešto što ljudi stvaraju i održavaju u realnim socijalnim, ekonomskim i političkim odnosima. Odnose građana i njihovih organizacija i institucija usmjeravaju vladajuće političke stranke – stranke koje imaju izbornu moć u entitetskim i državnom parlamentu. Budući da vladajuće parlamentarne stranke, zbog dominacije etno politika u njihovom djelovanju ne uspijevaju izgraditi konsenzus o reformama i ubrzanju integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju i NATO savez otvara se pitanje kako Međunarodna zajednica može svojim angažovanjem zaustaviti političke aktere i političke procese koji ugrožavaju mir u Bosni i Hercegovini.
Mir u Bosni i Hercegovini je i nakon 22 godine od Dejtonskog mirovnog sporazuma krhak i nestabilan. Glavna pretpostavka za učvršćenje mira u državi Bosni i Hercegovini sadržana je u ubrzanom odvijanju procesa integracije u Evropsku uniju i NATO savez. Dovršavanjem integracijskog procesa Bosna i Hercegovina postaje i pravna i samoodrživa državna zajednica. Ona to postaje sticanjem članstva evroatlanskim institucijama i uključivanjem u evroatlanski sigurnosni sistem.
Prema tome proces integracije države Bosne i Hercegovine u NATO savez kao sjevernoatlantski sigurnosni sistem znači globalni okvir koji će spriječiti novonastajuće geopolitičke silnice uperene protiv prijema BiH u članstvo NATO saveza i silnice koje vode ka destrukciji države Bosne i Hercegovine.
NATO za Bosnu i Hercegovinu nije isto što je za druge zemlje Zapadnog Balkana. Bosna i Hercegovina je izašla iz rata u kome je bilo masovno stradanje civila, uključujući i genocid nad Bošnjacima u gradu Srebrenica. NATO je na temelju Opšteg mirovnog sporazuma o miru, zapravo Dejtonskog mirovnog sporazuma proveo mirovni plan u vojnom aspektu. NATO je tako dobio ulogu globalnog garanta mira u Bosni i Hercegovini. Oružane snage Bosne i Hercegovine nastale ujedinjavanjem entitetskih vojski prošle su, uz pomoć NATO saveza osposobljavanje za učešće u mirovnim vojnim misijama[11] u svijetu: u zemljama Azije i Afrike. Svoju ulogu u zaštiti i učvršćenju mira u Bosni i Hercegovini, u okviru ovlaštenja za provođenje Dejtonskog mirovnog sporazuma, NATO savez proširuje izvođenjem integracije države Bosne i Hercegovine u sjevernoatlantski sigurnosni sistem.
U tom pravcu je veoma uspješno prošla faza integracije BiH u NATO u okviru partnerstva za mir. Nakon toga je započeo proces ispunjavanja uslova za pristupanje Akcionom planu za članstvo u NATO savezu. Važan uslov koji se ispunjava odnosi se na uknjižbu perspektivne vojne imovine na Ministarstvo odbrane Bosne i Hercegovine. Dvije trećine nepokretne perspektivne imovine već je uknjižen u Federaciji Bosne i Hercegovine na Ministarstvo odbrane BiH. Pravnu destrukciju za uknjižbu vojne imovine koja dolazi iz Republike Srpske svojim odlukama već je osporio Ustavni sud Bosne i Hercegovine.
Posmatrajući međunarodni kontekst izgradnje mira u Bosni i Hercegovini, zemlje članice NATO saveza bi mogle izgraditi, u cilju očuvanja mira u Bosni i Hercegovini, konsenzus da Bosna i Hercegovina u prvoj polovini 2018 dobije aktivacije Akcionog plana za članstvo.[12]
Demokratska tijela države Bosne i Hercegovine bi nakon aktiviranja Akcionog plana za članstvo (MAP) zajedno sa štabom NATO saveza u Sarajevu, na nov način razvijali partnerstvo sa građanima i njihovim udruženjima na projektu: “NATO savez – garant mira u Bosni i Hercegovini”. Takvom projektu potporu bi dali: OSCE, mediji, akademska zajednica, organizacije civilnog društva i sve demokratske političke snage. Važnu ulogu imale bi i vjerske zajednice.[13]
Kretanje ka članstvu Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju glavni oslonac ima u globalnoj sigurnosti. Tu sigurnost omogućuje ubrzano ispunjavanje uslova za članstvo Bosne i Hercegovine u NATO savez.
Odlaganje prijema Bosne i Hercegovine u članstvo NATO saveza može značiti veliku prijetnju očuvanju i učvršćenju mira u Bosni i Hercegovini.
Prisustvo i angažovanje NATO saveza na očuvanju mira u Bosni i Hercegovini znači istovremeno odvraćanje radikalnih nacionalističkih političkih snaga da destruiraju integritet i suverenitet države Bosne i Hercegovine i mir u ovoj zemlji.
Dejtonskim mirovnim sporazumom iz 1995.godine uspostavljen je mir u Bosni i Hercegovini. Implementacija mira odvija se posredstvom angažovanja međunarodne zajednice i demokratskih institucija Bosne i Hercegovine. Istovremeno Dejtonski mirovni sporazum je stvorio osnovu za istorijski proces integracije države Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju i NATO savez.
U mjeri u kojoj se odvija uspješna integracija države Bosne i Hercegovine u evroatlanske institucije u toj mjeri se uspostavlja i unutarnja integracija države Bosne i Hercegovine i učvršćuje mir u njoj.
Učvršćavanje i izgradnja mira u Bosni i Hercegovini prate zastoji, uslovljeni etno-nacionalističkim politikama vladajućih stranaka koje svojim programima negiraju državnost Bosne i Hercegovine i zajednički život i ravnopravnost naroda, podrivaju mogućnost unutrašnje integracije države Bosne i Hercegovine i njenu integraciju u Evropsku uniju i NATO savez. Od 2006. godine Stranka nezavisnih socijaldemokrata u liderstvu Milorada Dodika negira opstojnost institucija države Bosne i Hercegovine a time i opstojnost države Bosne i Hercegovine. Najnovije odluke Narodne skupštine RS o vojnoj neutralnosti imaju za cilj da se zaustavi integracija države Bosne i Hercegovine u Sjeveroatlantski sigurnosni sistem.
Strateško opredjeljenje Bosne i Hercegovine za integraciju u Evropsku uniju i NATO savez naspram izgradnje mira za sve građane Bosne i Hercegovine, nema alternativu. Izgradnja mira u Bosni i Hercegovini, unutar procesa integracija u euroatlantske institucije, dovodi Bosnu i Hercegovinu do njene samoodrživosti kao političke zajednice.
Zbog promjene geopolitičkih kretanja u svijetu i Evropi nužno je promijeniti pristup Međunarodne zajednice i Evropske unije u smislu stvaranja pretpostavki za ubrzavanje integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju i NATO savez.
Ubrzavanje integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniji svoje pretpostavke ima u sljedećem:
a) podizanje moderacije integracijskog procesa za Bosnu i Hercegovinu na najviši nivo Evropskih institucija: Evropsku komisiju i Vijeće Evropske unije. Radi se o tome da je Bosna i Hercegovina postkonfliktno društvo i da Evropska unija prema izgradnji mira u Bosni i Hercegovini ima ulogu koja je utemeljena Dejtonskim mirovnim sporazumom. Mir u Bosni i Hercegovini je sastavni dio mira u Evropi. Na temelju ovlaštenja iz Dejtonskog mirovnog sporazuma svi visoki predstavnici Međunarodne zajednice u BiH bili su iz Evropske unije od 1996. godine: Karl Bilt, Karl Vestendorp, Wolfgang Petrič, Pedi Ešdaun, Švarc Šiling, Miroslav Lajčak i Valentin Insko u današnjem vremenu.
b) Uspostavljanje široke koalicije parlamentarnih stranaka za evropsku pravnu državu Bosnu i Hercegovinu nakon parlamentarnih izbora 2018. Jedan oblik široke koalicije stranaka imala je Republika Slovenija u pristupanju Evropskoj uniji. Zahvaljujući tome Republika Slovenija je do prijema u članstvo EU 2004 godine imala veoma uspješan proces provođenja reformi za postizanje članstva u EU.
Zbog jačanja nacionalizma, posebno u obliku etnoseparatizma, može doći do usporavanja i odbijanja uključivanja Bosne i Hercegovine u članstvo u NATO savez, a time i do ugrožavanja mira. Uslovi za učvršćenje mira u Bosni i Hercegovini vezani su za ubrzavanje integracije Bosne i Hercegovine u NATO savez. Vodeće i najuticajnije zemlje članice NATO saveza su pozvane da ubrzaju aktivaciju Akcionog plana za članstvo (MAP) za Bosnu i Hercegovinu kako bi proces integracije Bosna i Hercegovine u NATO savez dobio novu dinamiku. To je istovremeno najpouzdaniji put kojim će se spriječiti negativne geopolitičke silnice koje mogu ugroziti mir u Bosni i Hercegovini
Sarajevo/Ljubljana, 25.novembar/studeni 2017
[1] Vidi šire: Mirko Pejanović: Migracije, povratak izbjeglica i obnova multietničkog povjerenja, u: Ogledi o državnosti i političkom RAZVOJU BiH, Šahinpašić, Sarajevo, Zagreb, 2012, str. 238 i 239.
[2] Ibid.
[3] Na temelju Bonskih ovlaštenja Visoki predstavnik međunarodne zajednice (OHR) je donio 800 Odluka do 2009. godine.
[4] Radi se o tome da je Visoki predstavnik Međunarodne zajednice u vremenu od 1997 do 2009 nametnuo 145 zakona. Vidi šire: Mirko Pejanović, Država Bosna i Hercegovina i demokratija, University press, Sarajevo, 2015, str. 236.
[5] “Parlamentarna skupština, Vijeće ministara Bosne i Hercegovine, Predsjedništvo te svi subjekti odbrane u okviru vlastite ustavne i zakonske nadležnosti, provest će potrebne aktivnosti za prijem Bosne i Hercegovine u članstvo NATO-a” (podvukao M.P.), Zakon o odbrani Bosne i Hercegovine, član 84, Službeni glasnik BiH, br 88/05.
[6] Marina Pendeš ministrica odbrane države BiH: Izjava za “Oslobođenje” povodom posjete Vojnog komiteta NATO saveza Bosni i Hercegovini, “Oslobođenje”, 14. novembar 2017 godine, str. 2.
[7] Odlučivanje o provođenju presude Evropskog suda za ljudska prava trajala je cijeli mandate Parlamentarne skupštine BiH: 2010-2014. Do rješenja se nije došlo zbog toga što nije postojao konsenzus između vladajućih parlamentarnih stranaka. Vidi šire: Mirko Pejanović: Država Bosna i Hercegovina i demokratija, University press, Sarajevo, 2015, str. 119.
[8] Institucije Evropske unije: Evropska komisija, Vijeće evropske unije i Evropski parlament su odabrale novi pristup kako bi se ubrzala integracija Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju. Vidi šire: Mirko Pejanović: Bosna i Hercegovina i geopolitičke promjene u Evropi i svijetu na početku XXI stoljeća u: Okrugli stol Geopolitičke promjene u svijetu i Evropi i položaj Bosne i Hercegovine – Zbornik radova, Odjeljenje društvenih nauka, knjiga 8, ANUBiH, Sarajevo, 2017, str. 50.
[9] Poslednja manifestacija osporavanja strateškog opredjeljenja Bosne i Hercegovine za integraciju u NATO savez izvedena je proglašenjem Rezolucije o zaštiti ustavnog poretka i proglašenju vojne neutralnosti RS u Narodnoj Skupštini RS, “Oslobođenje”, 19. oktobar 2017.
[10] Vidi šire: Put BiH prema EU i NATO-u najsnažnija su dva strateška pitanja, Izvještaj sa Treće Natove škole, Večernji list, 11. studeni, 2017, str. 9.
[11] “Jedno od velikih dostignuća Ministarstva odbrane BiH je sudjelovanje u mirovnim misijama ….”. Vidi: Marina Pendeš: Izjava za “Oslobođenje” povodom dolaska Vojnog komiteta NATO saveza u BIH, “Oslobođenje”, Sarajevo, 14. novembar, 2017, str. 2.
[12] Vidi šire: Marina Pendeš, ibid.
[13] “Nakon aktiviranja MAP-a za članstvo u NATO-u, pred nas će se staviti, uvjetno rečeno, nove zadaće baš kao kada je u pitanju EU …”; Vidi: Marina Pendeš: Izjava za “Oslobođenje”, “Oslobođenje”, 14. novembar, 2017, str. 2.
