Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira događanja na Bliskom istoku i Balkanu. IFIMES je povodom Trećih redovnih lokalnih izbora na Kosovu, koji će se održati 22.oktobra/listopada 2017.godine pripremio analizu završnice izborne kampanje. Iz analize „Kosovski lokalni izbori 2017: Test za Haradinajevu Vladu?“ izdvajamo najvažnije i najzanimljivije dijelove.
Na Kosovu će se 22.oktobra/listopada 2017.godine održati Treći lokalni izbori od proglašenja nezavisnosti 17.februara/veljače 2008.godine. Na lokalnim izborima birat će se predsjednici opština i odbornici u opštinskim skupštinama.
Centralna izborna komisija Kosova (CIK) potvrdila je učešće na lokalnim izborima za 91 politički subjekt od toga: 35 političkih partija, 1 koalicija, 30 građanskih inicijativa i 25 nezavisnih kandidata. Na birački spisak upisano je ukupno 1.890.952 birača, a glasat će se u 38 opština. U 29 opština se na biračkim spiskovima nalazi više birača nego što te opštine imaju stanovnika što otvara mogućnosti za manipulacije. Tako opština Gjilan/Gnjilane ima 20.000 više birača nego stanovnika, dok opština Gračanica ima za polovinu više birača, nego stanovnika.
Kosovski Srbi će imati mogućnost da sa 18 listi biraju svoje kandidate u 21 opštini, u 10 opština u kojoj čine većinu stanovništva i u 11 opština u kojoj nisu većina. Srpska zajednica sa sjevera Kosova (opštine Kosovska Mitrovica, Zvečan, Zubin Potok i Leposavić) drugi put će učestvovati na lokalnim izborima, koje organiziraju vlasti Republike Kosovo. Zvanično je kampanja započela 21.septembra/rujna 2017.godine.
Na osnovu Briselskog sporazuma između zvaničnog Beograda i Prištine predviđeno je konstituisanje Zajednice srpskih opština (ZSO) na Kosovu. Zajednica srpskih opština konstituiše se statutom, ali se garantuje zakonima Republike Kosovo, za čije izmjene je neophodna dvotrećinska većina. Prema tome, Zajednica se može raspustiti samo odlukom opština članica. Iako nastaje izvan pravnog sistema Kosova, Zajednica je dio Kosova, ne dio Republike Srbije (tačke 1. i 2.). Zajednica srpskih opština bi predstavljala i predstavljat će zvaničnu instituciju, koja bi bila institucionalno povezana sa vlastima u Beogradu. Time se stvara model specijalnih i paralelnih veza između ZSO i Srbije sličan specijalnim vezama entiteta Republika Srpska u Bosni i Hercegovini i Srbije.
Neposrednim posredovanjem zvaničnog Beograda i Moskve formirana je aktualna Vlada premijera Kosova Ramusha Haradinaja(AAK)), koju sačinjava koalicija PAN okupljena oko Demokratske partije Kosova (PDK) Kadrija Veselija, Nisma Fatmira Limaja i Alijansa za novo Kosovo (AKR) kontraverznog biznismena Behgjeta Pacollija uz podršku Srpske liste i poslanika drugih manjinskih zajednica na Kosovu. Odmah poslije parlamentarnih izbora predsjednik Kosova Hashim Thaçi (PDK) prebacio je dijalog između zvaničnog Beograda i Prištine sa nivoa premijera na nivo predsjednika. Poslije Thaçija to je uradio i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić (SNS) odmah po preuzimanju predsjedničke funkcije, iako su pitanja koja su predmet Briselskog dijaloga u ingerencijama Vlada obje zemlje. Radi se o sinhronizovanim potezima kao što je sinhronizovano formirana nova Vlada Kosova gdje je ključna i zajednička uloga Vučića, Pacollija, Thacija i Moskve. Na Kosovu je opšte poznato da Behgjet Pacolli, predsjednik Alijanse za novo Kosovo (AKR) i ministar vanjskih poslova Kosova predstavlja „ruskog čovjeka“, zbog toga se samo 40 dana i zadržao na funkciji predsjednika Republike Kosovo. Pacolli ponovno stupa u fokus na način da se povezuje sa prodajom/kupovinom poslanika za formiranje nove koalicione većine. Vučić je zbog Ramusha Haradinaja (AAK) suspendirao diplomatske odnose sa Francuskom i zajedno sa svojim establišmentom proglasio ga najvećim ratnim zločincem da bi na kraju Srpsku listu uveo u Haradinajevu Vladu. Haradinaj je također izjavljivao da će računati samo na albanske glasove, a ne na glasove onih koji blokiraju sve procese, pri tome misleći na Srbe.
U toj providnoj i koordiniranoj igri glavni cilj je eliminacija Albina Kurtija i Pokreta Samoopredjeljenje (VV-Vetëvendosje!), koji se protivi formiranju Zajednice Srpskih opština (ZSO) na način na koji to želi tandem Vučić-Thaçi, jer prijeti realna opasnost od entitetizacije Kosova i stvaranja srpskog entiteta (ZSO) na Kosovu, koji bi bio neposredno povezan sa Srbijom kao što je u Bosni i Hercegovini entitet Republika Srpska povezana sa Srbijom. Nova Vlada Kosova idealno odgovara protivnicima nezavisnosti Kosova. Premijer Kosova Haradinaj je pod teškom hipotekom ratnih zločina, Thaçi je pod hipotekom zločina i drugih oblika kriminala i prema ocjenama analitičara Specijalno tužilaštvo i Specijalni sud na Kosovu su i formirani da bi se sudilo Thaçiju i njegovoj ekipi za zločine počinjene na Kosovu.
Građani Kosova su uglavnom nezadovoljni i apatični, jer je za premijera postavljen čovjek sa brojnim hipotekama i čija stranka AAK ima svega 10 poslanika od ukupno 120 u Skupštini Kosova, dok zamjenik premijera i ministar vanjskih poslova Pacolli sa svojom strankom Alijansom za novo Kosovo (AKR) trenutno ima samo dva poslanika u Skupštini Kosova. Koliko je ozbiljna nova Vlada Kosova govori i činjenica da se tri ministra i trinaest poslanika već kandiduju na lokalnim izborima što je krajnje neozbiljno.
Analitičari ocjenjuju, da vlastima na Kosovu nisu zadovoljni ne samo većinski Albanci, nego i pripadnici manjinskih etničkih zajednica, jer se nisu dovoljno angažirali u borbi organiziranog kriminala i korupcije, poboljšanju životnog standarda građana, zapošljavanju, stranim investicijama, dok je većina medija pod kontrolom Vlade i političkih stranaka, a poštivanje osnovnih ljudskih prava je na vrlo niskom nivou. Vlada nije promijenila pristup politikama kako bi se razvili efikasni programi zapošljavanja, modificirale investicione politike u oblastima poslovanja i životne sredine, a prije svega, potrebno je dodatno investirati i osposobiti pravosuđe i raditi na uspostavljanju pravne države u koju se trenutno ulaže manje od 1 % BDP-a. Paradoksalna je činjenica da je Vlada bila izabrana, a da u Skupštini nije bilo rasprave o njenom programu o kojem je naknadno raspravljano.
Vlasti Kosova i predsjednik Hashim Thaçi često su se miješali u rad institucija, čija je autonomija zagarantirana ustavom. Poznat je njegov uticaj preko svoga brata na Centralnu banku Kosova (BQK), Nacionalni biro za osiguranje Kosova (BKS) i kontrolu nad cijelim finansijskim sistemom Kosova. Također, Ramush Haradinaj slične aktivnosti vrši preko svoga brata. U Skupštini Kosova nalaze se poslanici, koji su izabrani iz nekoliko vodećih porodica i klanova prisutnih na političkoj sceni Kosova. Thaçi, koji bi trebao biti predsjednik svih građana Kosova i ovoga puta na lokalnim izborima učestvuje u izbornoj kampanji za potrebe PDK kao što je to činio i na proteklim parlamentarnim izborima.
Vladavinu Thaçija i njegovog klana karakteriziraju nepotizam, zastrašivanje, reketiranje, kriminal, netransparentnost i korupcija. Prema ocjeni Transparency Internationala za 2016.godinu Kosovo je uvršteno je na 95.mjesto prema stepenu korupcije od ukupno 174 zemlje, koje su bile predmet istraživanja i nalazi se zajedno u grupi sa Argentinom, Beninom, Salvadorom, Šri Lankom i Maldivima (Podatak: Transparency International Corruption Perceptions Index 2016). Izborom Haradinajeve Vlade kriza na Kosovu je dodatno produbljena i povećano je nezadovoljstvo građana.
Četvrtina građana Kosova živi u Prištini. Ključni politički okršaji na predstojećim lokalnim izborima pored Prištine očekuju se u opštinama Prizren/Prizren, Gjilan/Gnjilane, Mitrovicë/Mitrovica i Gjakova/Đakovica.
Vladajuća Thaçijeva Demokratska partija Kosova (PDK)je imala znatne probleme oko nominiranja kandidata za gradonačelnika Prištine, koji bi se suočio sa uspješnim i popularnim gradonačelnikom Ahmetijem iz redova VV.
U PDK su već duže vrijeme prisutne snažne podjele i tenzije unutar stranke i u nekolicini opštinskih odbora, jer se aktualni predsjednik PDK Kadri Veseli suprotstavlja Thaçiju, koji želi još uvijek zadržati uticaj u PDK i vršiti izbor kadrova što predstavlja prijetnju za partiju i dodatno slabi poziciju PDK. Druga činjenica, koja će se reflektirati na poraz PDK u nekim većim centrima gdje su do sada bili na vlasti biće jednostavno sadržana u slabim rezultatima. Birači će kazniti PDK, jer nisu ispunili svoja predizborna obećanja i zbog dugogodišnjeg slabog rada u tim opštinama.
Glavna politička borba između političkih stranaka svakako će se voditi za glavni grad Kosova, Prištinu. U utrci za prvog čovjeka Prištine glavnu riječ vodit će aktualni gradonačelnik i kandidat pokreta Samoopredjeljenje (VV) Shpend Ahmeti.
Prije početka izborne kampanje ali i najnovije ankete pokazuju prednost pokreta VV. Ako se ovaj trend zadrži u toku kampanje 22.oktobra 2017.godine biće mnogo vjerojatnija pobjeda u prvom krugu kandidata pokreta VV Shpenda Ahmetija, ali nedovoljna da bi bio izabran za gradonačelnika u prvom krugu. Drugi krug biće svakako sa psihološkom prednošću kandidata Shpend Ahmetija. Ono što se očekuje je, da u drugom krugu Ahmeti dobije podršku i LDK i drugih manjih stranaka.
Građani Prištine smatraju, da je gradonačelnik Shpend Ahmeti uveo novi pristup u upravljanju lokalnim zajednicama, postigao značajne rezultate i da bi još više učinio na rješavanju brojnih gradskih problema, da nije bilo stalnih opstrukcija i podmetanja od strane centralne Vlade Kosova, koju kontrolira Thaçi. Uspješan model upravljanja Prištinom pokret VV mogao bi prenijeti i na druge opštine na Kosovu.
Međunarodni zvaničnici i analitičari iskazuju primjedbe i na političku retoriku pojedinih zvaničnika, koja se usmjerena na političke konkurente na lokalnim izborima. Tako je primijećen nedostatak evropskog ponašanja i odgovornosti kod srpskih zvaničnika iz Beograda, koji insistiraju da Srbi moraju imati samo jednog političkog subjekta na predstojećim lokalnim izborima „Srpsku listu“ i da se protiv drugih srpskih političkih subjekata (ukupno 18), koji učestvuju na lokalnim izborima upotrebljava nedozvoljena retorika, zastrašivanje, čak i fizičke prijetnje proglašavajući druge srpske subjekte izdajnicima, neprijateljima Srba i režima u Beogradu. Ignorira se činjenica da su Srbija i Kosovo demokratska društva sa višestranačkim političkim sistemom, tako da birači imaju pravo da se kandidiraju i glasaju za kandidate na više lista, ukupno 91 politički subjekt. Pozivanje zvaničnog Beograda da Srbi na Kosovu glasaju samo za „Srpsku listu“ nije u duhu Briselskog sporazuma i predstavlja nastavak politike podjele srpske zajednice na Kosovu. Politički pluralizam je temelj demokracije, jednopartijski sistemi su stvar prošlosti. Upravo mogućnost izbora između više lokalnih lista je suština lokalnih izbora.
Pokretanje pregovora o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju (SAA) sa EU, dijalog o liberalizaciji viznog režima i dijalog sa Srbijom su nezavršene stvari za Kosovo. Dok se u političkom smislu pokušava prikazati kao vidljiv napredak Kosova, prije svega, zbog Briselskog sporazuma između zvanične Prištine i Beograda, Kosovo se i dalje suočava sa brojnim problemima i izazovima u pravosuđu, ekonomskom razvoju, enormnom nezaposlenošću i iseljavanjem, radu javne administracije, kriminalom i korupcijom.Vlada Kosova se ne smije zadovoljiti sa SAA i komplimentima oko dijaloga sa Srbijom, koji može biti samo poticaj za budućnost, a ne odraz realnog stanja.
Vlada Kosova mora uložiti dodatne napore za ukidanje viza za građane Kosova, rješavanje enormne nezaposlenosti, poštivanje ljudskih prava, privlačenje stranih investicija, odnosima sa susjedima, zaustavljanjem iseljavanja, borbom protiv regionalnog i međunarodnog kriminala te korupcije. Aktualna Vlada Kosova nije u stanju osigurati ukidanje viznog režima za građane Kosova. Pored rješavanja pitanja ratifikacije Sporazuma o demarkaciji sa Crnom Gorom daleko veći problem za aktualnu Vladu Kosova je, da EU dostavi uvjerljive dokaze u borbi protiv kriminala i korupcije kao jednom od uvjeta za ukidanje viznog režima.
Čudno je da EU Kosovu postavlja dva uvjeta za ukidanje viznog režima, a to su ratifikacija Sporazuma o demarkaciji sa Crnom Gorom i uvjerljiva borba protiv kriminala i korupcije, koje još uvijek nema. Alternativnog rješenja za liberalizaciju viznog režima nema. Zašto EU Srbiji i drugim državama nije postavila iste uvjete za ukidanje viznog režima nego postavlja asimetrične uvjete za Kosovo? Time EU pokazuje svoju nekonzistentnost. Kako je Srbija odgovorila u upitniku, kojeg je poslala Evropskoj komisiji u pogledu osnovnih podataka o Srbiji kao što su površina, broj stanovnika, granice, jer je jedna od rijetkih država, kojoj se ne znaju tačne granice, površina i broj stanovnika. EU je preko svoje misije Eulex doživjela potpuni debakl na Kosovu, jer se radi o najvećoj misiji EU, koja je namijenjena uspostavljanju i vladavini prava. Njenom prisutnošću na Kosovu su se kriminal i korupcija dodatno povećali. Opravdanim se postavlja pitanje, zašto EU još uvijek podržava autoritarni režim na Kosovu i regionu i troši novac poreskih obveznika EU?
Međunarodni institut IFIMES smatra, da predstojeći lokalni izbori predstavljaju najvažnije lokalne izbore od proglašenja nezavisnosti Republike Kosovo. Najvažnije je zaustaviti negativne trendove u skoro svim segmentima kosovskog društva. Sve dosadašnje Vlade Kosova nisu se pokazale sposobnim za rješavanje izazova pred kojim se nalazi Kosovo. Aktualnu vlast karakterizira snažan srpsko-ruski uticaj, kriminal, korupcija, nekompetentnost i nepotizam. U takvim okolnostima EU ne treba kažnjavati građane Kosova, kojima treba ukinuti vizni režim, a uvesti ga političkim strukturama na Kosovu. Kosovu je neophodan snažan proces dekriminalizacije politike i pomoć američkih agencija u borbi protiv kriminala i mafije. Stanje na stranačkoj sceni je pod kontrolom PDK i SHiK – (para)tajne službe, čiji je bivši direktor trenutno predsjednik kosovskog parlamenta i PDK Kadri Veseli. Bez suočavanja sa prošlošću kosovski Albanci kao i drugi narodi u regionu ne mogu osigurati bolju budućnost. PDK je pala na ispitu i zbog njihovog dosadašnjeg načina vođenja države uništili su svaku nadu građanima Kosova u bolju budućnost. Zbog toga su predstojeći lokalni izbori najvažniji izbori od proglašenja nezavisnosti, jer će dovesti do krupnih promjena na lokalnom nivou i afirmacije pokreta Samoopredjeljenje (VV), koji je već pojedinačno najjači politički subjekt na Kosovu i koji ima najviše poslanika u Skupštini Kosova. Građani traže promjene, svaki drugi stanovnik Kosova mlađi je od 30 godina, čija je budućnost sa postojećim političkim strukturama i dalje neizvjesna i zapečaćena.
Zvanični Beograd u sadejstvu sa Moskvom dirigira aktualnu Vladu Kosova. Lokalni izbori na Kosovu će pokazati da je vrijeme lažnih patriota i patriotskih osjećaja nadživljeno i da nastupa novi period otriježnjenja i političkog djelovanja zasnovanog na rješavanju stvarnih ekonomskih i socijalnih problema koji najviše pogađaju građane Kosova. Ključne zasluge za takav premještaj osovine političkog djelovanja pripadaju Albinu Kurtiju i pokretu socijaldemokratske orijentacije Samoopredjeljenje (VV), koji su savladali brojne prepreke i opstrukcije od strane domaćih, ali i vanjskih faktora, uspjeli su da podignu svijest građana o teškoj ekonomskoj situaciji u zemlji i enormnom broju nezaposlenih mladih Kosovara. Thaçijev režim je čak poslao poziv Albinu Kurtiju i pojedinim njegovim suradnicima da se tokom izborne kampanje odazovu pozivu Suda i dođu na suđenje što dodatno govori o karakteru njegovog režima.
Budućnost pokreta Samoopredjeljenje (VV), poslije ovih lokalnih izbora, biće još izvjesnija i obojena bojama pokreta VV i njihovom „Young Turk“ filozofijom reforme kako političke scene, tako i ukupnog kosovskog društva.
Međunarodni institut IFIMES procjenjuje, da će poraz PDK, AAK, AKR biti veliki udarac za sve tri stranke, a time će se otvorit put za moguće prijevremene parlamentarne izbore, koji bi se mogli održati u proljeće 2018.godine, a to će biti prilika za konačnu promjenu političke slike i na nivou Kosova. Iako se radi o lokalnim izborima, ipak, oni će biti izbori na kojima će se odlučivati o budućnosti Kosova.
Međunarodni institut IFIMES smatra, da će ovi izbori biti važni ne samo za lokalni razvoj i poboljšanje života građana Kosova već će istovremeno predstavljati borbu za vođenje lokalnih zajednica između časnih, sposobnih, kompetentnih, marljivih ljudi, koji misle svojim sugrađanima pružiti najbolje što mogu, ili će biti vođeni od pojedinaca, čiji su primarni ciljevi, već duži niz godina, zadovoljavanje ličnih interesa i potreba kroz reketiranje, počinjeni kriminal i korupciju. Zbog toga predstojeći lokalni izbori predstavljaju test za Haradinajevu Vladu na kojem će po svemu sudeći pasti.
Potpisivanjem Briselskog sporazuma Srbijaje ostvarila većinu svojih zahtjeva, dok je Hashim Thaçi svjestan da ga Briselski dijalog održava u političkom životu kao i Vučića. Zbog toga dijalog traje enormno dugo sa skromnim rezultatima. Novi uspjeh pokreta VV na lokalnim izborima biće uvod za njihovo preuzimanje vlasti na nivou Kosova gdje dosada nikada nisu participirali u vlasti. Dosadašnja politička dešavanja i lokalni izbori na Kosovu simbolično će pokazati sa srpske strane afirmaciju Aleksandra Vučića, dok na kosovskoj strani na unutarnjopolitičkoj sceni će to biti pokret Samoopredjeljenje (VV) i Albin Kurti, koji će po svemu sudeći okončati dijalog zvanične Prištine i Beograda posredovanjem zvaničnog Brisela.
Predsjednik Thaçi je svjesno pokrenuo kampanju protiv Velike Britanije, SAD i EU, a očekuje se uskoro kampanja i protiv Turske, koji nisu ispunili navodno dana obećanja prema Kosovu kako bi opravdao svoj nerad, ispao žrtva i zaštitio se od budućeg sudskog procesuiranja.
Zbog napada na vodeće države, koje su omogućile nastanak i afirmaciju mlade kosovske države opozicija je Thaçija opravdano označila kao „opasnost za državu“ Kosovo. Analitičari smatraju da sa Thaçijem Kosovo faktički postaje „južna srpska pokrajina“.
Aktivnim učestvovanje u izbornoj kampanji Thaçi je pokušao poentirati upućivanjem zahtjeva predsjedniku Republike Albanije Iliru Meti, da omogući kosovskim državljanima dobijanje albanskog pasoša kako bi tako riješili pitanje liberalizacije viznog režima. Thaçiju je potpuno jasno da bi Albanija tim potezom ugrozila svoj bezvizni režim sa državama EU, i da Albanija bez suglasnosti EU i SAD ne može udovoljiti Thaçijevom zahtjevu. Analitičari smatraju da albanski predsjednik Ilir Meta nije trebao dolaziti u posjetu Kosovu za vrijeme trajanja izborne kampanje, jer je (zlo)upotrijebljen za Thaçijeve interese i interes izborne kampanje PDK. Vrlo je važno zaustaviti Thaçija u konfrontaciji sa dokazanim prijateljima Kosova i međunarodnom zajednicom, jer takvo njegovo djelovanje neposredno koristi zvaničnom Beogradu i Aleksandru Vučiću.
Za relaksaciju odnosa na Kosovu vrlo je važno da zaživi rad Specijalnog tužilaštva i Specijalnog suda, koji treba da bude odgovor Kosova na tvrdnje iz izvještaja specijalnog izvjestioca Vijeća Evrope Dicka Martija i istovremeno dodatni zamah da se krene sa de-Thaçizacijom Kosova po uzoru na Makedoniju (de-Gruevizacija) i tako dođe do unutrašnje konsolidacije te zemlje. U Makedoniji već uspješno djeluje Specijalno javno tužilaštvo (SJO), na Kosovu djeluju Specijalno tužilaštvo i Specijalni sud iz čega je jasno da Hashima Thaçija čeka neizbježna sudbina Nikole Gruevskog (VMRO-DPMNE) kao i demontaža Thaçijevog režima, dok je režim Gruevskog definitivno poražen na lokalnim izborima u Makedoniji 15.oktobra 2017. Ulogu Socijaldemokratskog saveza Makedonije (SDSM) kao predvodnika svih građana u demontaži režima u Makedoniji na Kosovu će zamijeniti pokret Samoopredjeljenje (VV) – oba politička subjekta su socijaldemokratske orijentacije.
Ljubljana, 16.oktobar/listopad 2017
